Ağzımız içerisinde üretilip tat almamızda, besinleri sindirmemizde ve ağzımız gibi açık bir ortamın korunmasında ve daha bunlar gibi birçok olay ve durumda önem arz eden tükürük sıvısının içerisinde neler olduğunu ve tükürüğün nasıl bu kadar çok eylem için gerekli ve önemli olduğunu hiç düşündünüz mü?
Tükürük sıvısı, ağzımızda bulunan tükürük bezleri tarafından üretilen ve yine ağız ortamına salgılanan hücre dışı bir sıvıdır. İnsanlarda üretilen tükürüğün yaklaşık %99'u sudur. Bunun dışında ayrıca yapısında düşük oranlarda bazı elektrolitler (yüklü iyonlar) bulunur. İçerdiği birçok iyon sayesinde tükürük, ağzın pH'ını korur.
Tükürük, çeşitli iyonlarla aşırı doymuştur. Bu iyonlar, ağzın asitliğini belirli bir aralıkta, tipik olarak pH 6.2-7.4'te tutan bir tampon görevi görür. Tükürük içerisinde ayrıca mukus, beyaz kan hücreleri, epitel hücreleri, ağıza alınan besinlerin ilk sindirimde görevli lipaz ve amilaz gibi enzimler bulunur. Bu enzimler, beslenme yolu ile ağıza alınan nişastaların ve yağların sindirim sürecinin başlaması için gereklidir. Bu enzimler ayrıca diş yarıkları içinde kalan gıda partiküllerini parçalayarak dişleri bakteriyel çürümelerden korur. Tükürük ayrıca kayganlaştırıcı bir işlev görür, yiyecekleri ıslatır, yutmanın başlamasına izin verir ve ağız mukozasının kurumasını önler. Tükürüğün işlevleri çoktur. Tükürük vücudun su dengesini kontrol etmeye yardımcı olur; Su eksikse, tükürük bezleri susuz kalır, ağız kurur, bu da susuzluk hissine neden olur ve su içme ihtiyacını uyarır. Tükürük tat alma duyusu açısından çok önemlidir. Kimyasalların tat alıcı hücrelere taşındığı sıvı ortamı oluşturur. Az salyası olan kişiler genellikle tat alma duyusunda sıkıntı yaşarlar. Bunlara ek olarak tükürük sıvısı içerisinde antimikrobiyal bileşikler-enzimler bulunur. Ağız gibi açık bir ortamda bulunan bakterilerin normalden fazla olmaları çeşitli hastalıklara sebep olabilir. Tükürük içinde bulunan antimikrobiyal bileşik ve enzimler bu gibi durumların önüne geçilmesinde önem taşımaktadır.
Tüm bunlara ek olarak tükürük sıvısı içerisinde opiorfin adı verilen ağrı kesici bir madde bulunduğu keşfedilmiştir. Opiorfin, ilk olarak insan tükürüğünden izole edilen vücut tarafından üretilen bir kimyasal bileşiktir. Beş aminoasitli bir polipeptid olan nispeten basit bir moleküldür. Farelerle yapılan ilk araştırmalar, bileşiğin morfinden daha fazla ağrı kesici etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Omurilikte doğal ağrı kesici olan enkefalinlerin normal parçalanmasını durdurarak çalışır.
Bu tür bir etki ile vücutta belirli potansiyel ağrılı uyaranlara yanıt olarak salgılanan tükürük, doğal ağrı kesicilerin (enkefalinlerin) etki süresini artırır. Yapılan bir çalışmada elde edilen bulgulara göre inflamasyona bağlı diş ağrısında tükürük opiorfin düzeylerinin arttığını gözlemlenmiştir. Bu bulgu gösterir ki tükürük opiorfin seviyesi, bildirilen ağrı seviyesi ile güçlü bir şekilde ilişkilidir.
Tükürüğümüz bunca gizli ve bilmediğimiz görevi üstlenirken, içeriği ve potansiyel terapötik uygulamaları hakkında birçok çalışma yapılmalı ve gizemleri ortaya çıkartılmalıdır.
