Nostalji Sevmeye Programlı Olabilir Misiniz?

Gençlik yıllarınızda dinlediğiniz bir şarkıyı duyduğunuzda yüzünüzde bir gülümseme belirebilir ve dinlediğiniz bu şarkı ile geçmişe gidebilirsiniz.

Elbette dinlediğimiz her nostaljik şarkı bizi her zaman gülümsetmeyebilir ancak bu şarkıların hepimizde yeri başkadır. Daha sonraki yıllarda, yeni çıkan şarkılar ise bize nostaljik şarkılar kadar anlamlı gelmiyor. 20’li yaşlarımızda keşfetmeye başladığımız bu nostalji bağımlılığımız sizce nereden geliyor? Son zamanlarda yapılan müzik ile geçmişte yapılan müzik arasında teknik açıdan birçok farklılık var. Bu farkın getirdiği yenilikleri sevmek ya da sevmemek ise kişisel bir tercihtir. Ancak, bu kişisel tercihlerin dışında, nostalji sevmeye programlı olabilir misiniz?

Müzik, tarihte savaşlarda insanların duygu durumlarını yönetmek için güçlü bir uyarıcı olarak kullanılmıştır. Son yıllarda yapılan birçok araştırma sonucuna göre müziğin insan beynindeki güçlü etkisi sinirbilimciler ve psikologlar tarafından doğrulanan bir gerçektir ve beynimiz ilk dinlediğimiz müziklere gelecekte dinleyeceğimiz her şeyden çok daha bağlıdır. Bu bağlantımız, biz ne kadar yaşlansak da zayıflamıyor. Yani nostalji sevgimiz, nostaljiye karşı nöronlarımızın her seferinde ilk kez gibi heyecanlanmasından geliyor.

Şarkıyı ilk duyduğumuzda, beynimizin bazı bölgeleri tepki vermeye başlar ve bu bölümler sırayla tıpkı bir orkestra gibi uyum içerisinde çalışır. İlk olarak, üst temporal lob'ta bulunan işitsel korteksimiz uyarılır. Burada, ritimler, melodiler ve armoniler anlamlı bir bütüne dönüştürülür. Hissettiğimiz duyguya göre tepki veririz ve verdiğimiz tepki ile beyinde bir başka bölümü aktive ederiz. Örneğin, bizi neşelendiren şarkılarla dans etmeye başladığımızda, premotor kortekste bulunan nöronlarımız müziğin ritmiyle senkronize olur ve hareketlerimizi düzenler. Dinlediğiniz ritme dikkat edin, bununla senkronize şekilde başınızı sallarsınız. Aynı şekilde, geçmiş anılarınızla ilgili bir şarkı dinlediğinizde bu anıların saklı olduğu bir başka bölümü aktive edeceksiniz. Beyinde müzikle beraber başlayan bu yoğun aktivite bütünü aşık olduğumuz zamanki kadar güçlüdür. Öyle ki beyin görüntüleme çalışmalarında en sevdiğimiz şarkıları dinlediğimizde, aşık olduğumuzda salgılanan dopamin, serotonin, oksitosin gibi benzer hormonlar salgılandığı görülmüştür. Benzer bir etkiden dolayı bu benzetmeyi yapmak mantıklıdır.

Müzik bir beyin için çok etkileyici olabilir. Ancak, ilk dinlediğimiz şarkları bu kadar sevmemizin bir başka sebebi daha var. 12-22 yaş aralığında beynimiz daha hızlı ve güçlü şekilde gelişir. Bu yıllarda, ilk dünya deneyimlerimizi yaşarız ve bir şeyleri anlamlandırmaya başlarız. İlk edindiğimiz arkadaşlarımıza “ne tür müziklerden hoşlanıyorsun?” diye sorduğumuz zamanlarımızı hatırlayalım. Aslında bu zaman aralığı çok özeldir. Bireyselleşmeye, toplumda kimlik kazanmaya başladığımız zamanlardır. Müzik, sosyal hayatımızla bu kadar iç içeyken, büyümeden kaynaklı hormonlarla beraber katlanarak beynimize yerleşir ve çok önemli olarak algılanır. Hani hayatımızın film şeridi gibi gözümüzün önünden geçtiği bazı anlar vardır. Bu anlar “anımsama yumrusu” teorisi ile ilişkilendirilmektedir. İşte, beynimize çok önemli olarak yerleştirdiğimiz müziğin de bu yumruda depolandığı tahmin ediliyor. Yani, ilk dinlediğimiz müzik bizim için yaşamımızın çok özel bir yerinde yer alır.

Büyüklerimizin dinlediği şarkılara özenip sevdiğimiz de olmuştur. Bu anlamda nostaljik şarkılar kültürel olarak aktarılmış görünüyor. Ancak nostalji sevmek aslında daha çok nörolojik bir olaydır. Nostalji, benliğimiz ile ilişkilendirdiğimiz, benliğimizin vazgeçilmez bir parçasıdır.

Ne diyelim efendim, “ah bu şarkıların gözü kör olsun”.