Limitleri Zorlamak: Tehlikeli Sporlara İlgimizin Ardındaki Motivasyon

Birinci motivasyon faktörü, sınırları zorlama dürtüsüdür. İnsanlar, kendilerini sınırlarının ötesine taşımak ve yeni bir başarı hissi yaşamak için tehlikeli sporlara yönelirler. Bu tür sporlar, bireylere kendi yeteneklerini keşfetme ve aşma fırsatı sunar. Örneğin, dağcılık, dalış veya serbest dalış gibi sporlar, fiziksel ve zihinsel sınırların aşıldığı deneyimler sunar ve kişisel gelişime katkıda bulunur.

İkinci motivasyon faktörü, adrenalin tutkusudur. Adrenalin, vücudun stresle başa çıkmak için salgıladığı bir hormondur ve heyecan verici deneyimlerde büyük bir rol oynar. Tehlikeli sporlar, yüksek riskli durumlar ve gerilim dolu anlarla doludur. Bu anlar, adrenalinin vücutta yarattığı yoğun hissiyatı tetikler ve insanları bağımlısı yapabilir. Adrenalinin verdiği heyecan ve yaşamın bu yoğunluğu, tehlikeli sporları cazip kılan faktörlerden biridir.

Üçüncü motivasyon faktörü, rutinlerden kaçma ve monotonluğun ötesine geçme arzusudur. İnsan doğası gereği keşfetme, macera ve değişiklik arzusuyla doludur. Tehlikeli sporlar, bireylere günlük rutinlerden uzaklaşma ve yaşamın farklı bir yönünü keşfetme imkanı sağlar. Bu sporlar, heyecan verici deneyimler aracılığıyla monotonluğu kırar ve yaşama yeni bir perspektif getirir.

Araştırmacılar,  bu motivasyonlara sahip insanların "heyecan arayan bir kişiliğe" sahip olduğunu söylüyor, bu nedenle bazılarımızın bu "ekstrem" sporlara düşkün olma ihtimali diğerlerine göre daha fazladır.

McGill Üniversitesi'nde Prof. Marvin Zuckermann insanların saatlerce duyularından mahrum kaldıkları bir laboratuvar kurdu. Zuckerman, katılımcıların hiçbir şey göremediği ve yalnızca statik ses duyabildiği karanlık bir oda oluşturdu. Odadan sadece yemek yemek veya tuvaleti kullanmak için çıkabiliyorlardı. Bazı insanlar şikayet etmeden saatlerce otururken, diğerleri huzursuz oldu. Zuckermann daha kolay huzursuz olanların heyecan arayanlar olduğuna inanıyordu. Birçok insan yeni ve farklı bir deneyim yaşamak  istediği için bu deneye katılmak istedi. Zuckerman bu taleplerden sonra heyecan arayışının sadece huzursuzlukla ilgili olmadığını, daha çok yeni, benzersiz ve heyecan verici bir şey deneyimleme ihtiyacıyla ilgili olduğunu öne sürdü.

Bu bulgulara dayanarak, Heyecan Arayışı Ölçeği oluşturdu ve ölçekteki puanlardan, heyecan arayışında düşük olanların tanıdık olana bağlı kalmayı sevdiklerini, yüksek puan alanların aktif olarak daha zorlayıcı deneyimler aradıklarını teorileştirdi. Zuckerman, heyecan arayışının, bir insanın kişiliğini tanımlayan dört farklı bileşeni olduğunu belirtti:

Devamlı heyecan arayan insanlar, sırf bu benzersiz heyecanı hissetmek için paralarını, sağlıklarını ve yaşamlarını riske atmaya isteklidir. Tüm riskleri görmezden gelerek macera ararlar. Araştırmacılar, bu faktörün bir sonucu olarak, birçok girişimcinin heyecan arayanlar olabileceğini gösteriyor. Girişimciler de risk alırlar çünkü ödülün tadını çıkarırlar ve riskin buna değeceğine inanırlar. Erkekler bu bileşende kadınlardan daha yüksek puan alma eğilimindedir.

Birçok insan, günlük rutinlerden sıkılır ve yeni deneyimlere açık olmanın heyecanını arar. Örneğin, Japonya'nın  Onsen köylerindeki,  termal kaplıcalar  dünyanın pek çok yerinden deneyim arayan insanlara ev sahipliği yapar. Onsen köylerindeki deneyim, sıradan bir banyo rutininin ötesine geçer. İnsanlar, termal suların tadını çıkarırken, Japon geleneklerini ve kültürünü yakından deneyimleme fırsatı bulurlar. Bu tür deneyimler, insanların günlük yaşamlarından kopmalarına ve farklı bir perspektif kazanmalarına yardımcı olur.

Bu bizi heyecan arayışının başka bir yönüne getiriyor: Yeni deneyimler denemeye açıklık ve  yenilik arayışı . Bu nedenle, heyecan arayanlar sadece heyecan tarafından yönlendirilmezler, aynı zamanda yeni ve benzersiz deneyimler yaşamaya ihtiyaç duyarlar.

Şehir sahilinde yürüyüş yapanların arasında birden denize atlayan cesur bir serbest dalışçı düşünün. Disinhibisyon yüksek olan bireyler tam olarak bunu yaparlar. Kurallara aldırış etmezler ve anın keyfini çıkarmak için mükemmel bir gevşeme ve spontane yeteneğine sahiptirler. Sonuçları düşünmeden harekete geçerler, korku veya tereddüt yerine dürtülerini takip ederler. O anın güzelliklerinin farkına varır varmaz, hiçbir şüphe veya endişe duymadan  dalışa geçerler.

Disinhibisyon, aynı zamanda sahne performansı sergileyen bir müzisyen için de geçerlidir. Yüksek bir disinhibisyon puanına sahip olan müzisyen, sahne ışıkları altında tüm özgüveniyle performansını sergiler. Hiç düşünmeden müziğin akışına kapılır ve yaratıcılığını sınırlamadan hareket eder. Kitleyi coşturan, duyguları harekete geçiren ve unutulmaz bir deneyim sunan bir performans ortaya koyarlar. Disinhibisyon, yeni deneyimlerin kapısını açar ve insanları rahatlama, spontane hareket etme ve korkularıyla yüzleşme konusunda cesaretlendirir. Bu durum, insanların sınırlarını zorlama, kendilerini ifade etme ve yeni fırsatlar keşfetme isteğini tetikler. Disinhibisyon, düşüncelerin anında eyleme dönüştüğü, kısıtlamaların bir kenara atıldığı bir özgürlük hissi sunar.

Can sıkıntısı duyarlılığı, Zuckermann'ın çalışmasında belirtildiği gibi, duyusal mahrumiyete sabırla katlanabilen ve katlanamayan kişiler arasındaki farkı ifade eder. Kimi insanlar kendi düşüncelerinin içinde kaybolup, kendi zihin dünyalarından memnuniyet duyarlar. Ancak, bir şeyleri tekrarlamaktan veya rutine bağlı kalmaktan kolayca sıkılan ve sinirlenen insanlar da vardır. Heyecan arayan insanların çoğu, aynı şeyi iki kez yapmaktan kaçınma eğilimindedir. Ya da çok sevdikleri bir şeyi, sıkıldıkları için aniden bırakırlar.

Heyecan arayışı bir kişilik özelliğidir, ancak buna kapılan herkes bir ' akış ' durumu yaşar. Psikolog Mihaly Csikszentmihalyi'ye göre akış, anda olma hissidir. Akışta olmak, tamamen bir göreve dahil olmak, başka hiçbir şey duymamak veya başka bir şey düşünmemek; akışta olmak, dünyadan ve kendinden tamamen kopmak, sadece anı yaşamak ve olanları deneyimlemek demektir.

Bu, birçok macera severin tarif ettiği duygunun aynısıdır. O anda var olma, derinden ve özgün bir şekilde deneyimleme hissidir;  heyecan arayanların tehlikeli sporlara defalarca sakatlık geçirseler dahi  geri dönmesine neden olan şey budur.