Küçükken hepimiz top peşinde koşarken düşüp dizimizi parçalamış ya da meyve soyarken bıçakla elimizi kesmişizdir. Ardından, başta kanayan yaralarımızın kabuk bağlayıp sonra da iyileştiğini görmüşüzdür. Sizce bu iyileşme nasıl gerçekleşiyor? Gelin, birlikte öğrenelim.
Yara, insan vücuduna dıştan yapılan fiziksel, biyolojik ya da kimyasal etkiler nedeniyle deri ya da organdaki doku bütünlüğünün bozulacak şekilde zarar görmesidir. Dış deri yaraları gibi kolay iyileşen türleri olmakla beraber; derin yara, kronik yara, diyabet yarası ve bası yarası gibi iyileşmesi uzun süren türleri de vardır.
Vücudumuzda bir yara oluştuğunda vücut, koruyucu cilt bariyerini eski haline getirmek için onu hızlı bir şekilde onarmaya çalışır. Araştırmacı Brice Keyes’e göre; yara iyileşmesi, insan vücudunda meydana gelen en karmaşık süreçlerden biridir. Pek çok hücre tipi ve protein, onarım süreciyle ilişkilendirilmiştir. Cilt hücreleri ve bağışıklık hücreleri, kabuk oluşumuyla başlayan bu sürece katkıda bulunur. Keratinositler adındaki yeni deri hücreleri, yara kabuğunun altındaki yarayı doldurmak için bir tabaka halinde hareket ederek sürece destek olurlar. Genel anlamda normal bir yaranın iyileşmesinde üç temel aşama vardır: İnflamatuvar faz denilen iltihaplanma aşaması, proliferasyon fazı denilen fibroblastik aşama ve remodelizasyon fazı denilen olgunlaşma aşaması.
İltihaplanma aşamasında; bölgedeki kan damarları kan kaybını önlemek maksadıyla büzülür. Trombosit adı verilen doku onarımında görevli pıhtılaşma hücreleri pıhtı oluştururlar. Pıhtı tamamlandığında, kan damarları genişler ve yaraya kan akışı sağlanır. Bu nedenle iyileşen bir yara ilk başta sıcaktır ve kırmızı görünür. Beyaz kan hücreleri, mikropları ve yabancı cisimleri yok etmek için bölgeyi doldurur. Deri hücreleri yara boyunca çoğalır ve büyür. Bu aşama genellikle 1-4 gün içinde tamamlanır.
Fibroblastik aşamada; cilde gücünü veren protein lifi olan kollajen, yara içinde büyümeye başlar. Kollajen, yaranın küçülmesini ve kapanmasını sağlayacaktır. Kollajen birikimi yaranın gerilmeye karşı direncini hızla artırır. Yeni cilde kan ile hizmet etmek için bölgede kılcal damarlar oluşur. Bu aşama genellikle 2. gün başlayıp 3 hafta kadar devam eder.
Olgunlaşma aşamasında; vücut, bölgeye sürekli kollajen takviyesi yaparak yarayı iyileştirir. Yara alanının rengi soluklaşır ve yara gerilim direnci sürekli olarak artar. Bu aşama aylar hatta yıllarca devam edebilmektedir.
İşte bu şekilde yeni hücreler oluşurken eski hücreler de derinin dışına itilir. Bunlar damarlardan uzaklaştığından ve dışardan almış oldukları darbelerden dolayı ölürler. Ve süreç tamamlanınca bu ölü hücreler deriden koparak ayrılırlar. Bir yara kabuğu, vakti gelmeden çıkarıldığında, altında büyüyen yeni dokuların bir kısmı da kaldırılmış olur. İyileşme sürecine yapılan bu müdahale, sürecin uzamasına ve deride iz kalmasına sebep olabilir.
