Ara ara doping madde alımından dolayı yarışmalardan elenen veya doping maddesi yüzünden sağlıkları kötü etkilenen sporcularla ilgili haberler görürüz. Doping alan sporcunun performansının artması beklenir. Haksız rekabete neden olduğu için doping spor etiğine aykırıdır ve kullanılması yasaktır.
Peki gelişmiş spor ekipmanları kullanarak müsabakalarda avantaj elde edilmesi de yasak olmalı mıdır?
“Nano” Yunancadan gelen bir kelime olup ‘cüce’ anlamına gelir ve herhangi bir fiziksel büyüklüğün bir milyardan biri anlamına gelmektedir. Cetveldeki en küçük aralık olan 1 milimetreyi bine böldüğümüzde 1 mikron boyutuna ineriz. Onu da bine böldüğümüzde nanometreye geliriz; yani onlarca atomdan oluşan kümeleri elde ederiz.
Nanoteknoloji kullanılan alanlardan biri de spor ekipmanlarıdır. Birçok ekipmanda kullanılarak ekipmanların daha sağlam, daha esnek, daha hafif olmalarını sağlayan nanoteknoloji, bazı durumlarda haksız rekabete neden olarak kötüye kullanılmıştır.
Nanoteknoloji hayatımıza girmeden çok daha önce, 1931’de Arne Borg, kolların daha rahat hareket etmesine imkan sağlayan "racerback" tipindeki mayosuyla 32 dünya rekoru kırdığında, teknolojinin yarışmaları etkilediğinden şüphe duyulmaya başlandı. Bu durum teknoloji dopingi olarak ifade edildi. 2009 yılında nanoteknoloji kullanılarak üretilen mayo bu devrin kapanması için gereken son damla oldu ve tamamen kumaş mayolara dönülme kararı alınmasına neden oldu.
Benzer bir durum Speedo şirketi tarafından üretilen su tutmayan nanoparçacıkla kaplı LZR Racer yüzücü mayosunda da dikkat çekmiştir. Mayolar; su itici, kaldırma kuvveti arttırıcı ve vücudu sıkıştırarak sürtünmeyi azaltan nanoparçacıklardan oluşmaktadır. 2008 Pekin Olimpiyatlarında Michael Phelps’in rekor başarısında ve diğer yarışmacılar tarafından kırılan 168 dünya rekorunda nanoteknolojik mayonun önemli derecede etkisi vardır.
Köpek balığı derisi model alınarak geliştirilen LZR Racer yüzücü mayosu için yüze yakın kumaşla deneme yapılmıştır. Mayonun dikiş yerleri lazerle birbirine tutturulmuştur ve lazerin sürtünme testleri NASA’nın uzay teknolojisinde kullandığı rüzgar tünellerinde yapılmıştır. Çok ince bir kumaştan üretilen bu mayo; suyu itme, kas titremelerini azaltma ve hidrodinamik çekimi %10 oranında azaltmaktadır. Bu mayoların haksız rekabet yarattığını düşünen Uluslararası Yüzme Federasyonu (FINA), bu duruma “teknoloji dopingi” diyerek 2010 yılında nanoteknoloji kullanılarak üretilen LZR Racer ve benzeri mayoları yasaklamıştır.
FINA 2010 itibarıyla tamamen kumaş mayolara geri dönüş yaptırımı getirse de 2008 yazından 2009 yazına kadar olan bölümde 130’un üzerinde dünya rekoru tarihe yazılmıştı. FINA bu aralıkta kırılan rekorların geçerliliklerine dokunmadı ama yanlarına küçük birer yıldız eklemeyi uygun gördü. Ancak mayo kullanımında kısıtlamalar olsa da birçok spor dalında daha avantajlı ekipmanlar üretilmektedir. Ayrıca bone ve gözlük tasarımlarında yapılan yenilikler de yüzme yarışlarında teknoloji dopingi sayılabilecek durumlar oluşturmaya devam etmektedir.
