Akıl hastalığı; çok eski, hatta insanlıkla yaşıt bir hastalıktır. Tarihin büyük kısmında bunun kadar acı verici olan şey, insanların bu hastalıklarla başa çıkma yöntemleridir.
Bir akıl hastalığı olan şizofreni nedir, tedavisi mümkün müdür?
Şizofreni; düşünce, algılama ve davranış bozukluklarına yol açan bir beyin hastalığıdır. Neden olduğu, nasıl çözülebileceği koca bir soru işareti olan şizofreni üzerine araştırmalar devam ediyor. Şizofreni en sık görülen ruhsal bozukluklardan olmasına karşın yaygınlığı üzerindeki veriler değişkendir. Yapılan çalışmalarda; kadın ve erkeklerde görülme sıklığının eşit olduğu, en sık izlenen medeni durumun bekar olma olduğu ve sosyoekonomik düzeyi düşük ailelerde şizofreni görülme sıklığının arttığı gösterilmektedir. Bu hastalık, insan sağlığının bir parçasıdır ve sonradan oluşabilir. Çok zeki olan bir insana, ilerleyen yaşlarda şizofreni tanısı konabilir.
Bilim insanları; şizofreni tanısı konan kişilerin beynindeki bağlantıların, normal bireylerin beyinlerindekinden çok daha farklı bir düzen kurmuş olabileceklerini düşünüyorlar.
Şizofreni hastalığında beyinde ne olduğu, beyindeki devreleri görselleştirebildiğimiz işlevsel görüntüleme çalışmalarından elde ediliyor. Devreler, birbiriyle bağlantılı ve sürekli iletişim içinde olması gereken alanlardır. Bir bilgisayarda, bilgi parçalarını toplamak için farklı alanlara çağrı gönderen programlara benzemektedirler. İşte şizofrenide bu devreler doğru çalışmaz. Bağlantı kurmak için çağrı gönderir ama yanlış bağlantı kurar. Öyle olduğunda da kimi zaman olmayan sesler duyarlar, gördükleri şeyleri tamamen yanlış yorumlarlar.
Toplu insan gruplarının olduğu ortamlarda; normal insanlar çevredeki bütün uyaranlara kulak tıkayarak tek bir sohbete odaklanmayı başarabilirken, şizofreni hastası ortamdaki tüm sesleri eşit derecede duyar, herkesin onun hakkında farklı düşünceler içerisinde olduğunu düşünür. Bu durum içinden çıkılmaz bir hal aldığından, hastanın beynine giren algısal bilgi bombardımanını kontrol altına alabilmesinin tek yolu o ortamdan kaçmaktır.
Hastalık başlamadan önce şaşkınlık, depresyon, uykusuzluk, öz bakımını aksatma, dikkatini odaklamada güçlük, anksiyete gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bu durum bazen birkaç hafta ya da ay sürerken, çoğu zaman birkaç yıla kadar uzamaktadır. Hastalığa yatkın kişilerde ortaya çıkarıcı etkenler hastalığı tetikleyebilmektedir.
Yapılan çalışmalar sonucunda, genetik yatkınlığın şizofrenide önemli rolü olduğu düşünülmektedir. Fakat bu durum tek başına yeterli değildir. Bunun için farklı faktörlerin de devreye girmesi gerekir.
Şizofreni, tarihte hangi zamanlara dayanır?
M.Ö. 1.400 yıllarından kalmış olan Hint Veda yazılı metinlerinde, bugün özellikle ağır bir gidiş gösteren şizofreni hastalarında karşılaştığımız; çıplak dolaşan, kendine bakımı ileri derecede azalmış, yaşamlarını boş bir biçimde sürdüren ya da dinle aşırı şekilde meşgul olan, kendisini tanrı ya da peygamber zanneden, zehirleneceğinden korkan kişilerden söz edilmiştir.
Orta çağdan 18. yüzyıla kadar bu durum; delilik, şeytanın alameti, tanrının cezası olarak ilan edildi. Akıl hastalıklarının kurbanları, cadı veya sapkın oldukları gerekçesi ile toplum dışına itildi hatta işkence ve ölüm cezalarına çarptırıldılar. 19. yüzyılda delilik, bilimin konusu oldu. Araştırmaya, denetim altına alınıp yok etmeye yönelik yeni tekniklerle eskiye göre daha medeni bir yaklaşım sergilenmeye başlandı. 20. yüzyıla gelindiğinde, psikiyatrinin doğuşu ile birlikte Alman ruh hekimi Kurt Schneider tarafından şizofreni betimlendi ve adlandırıldı.
Şizofrenide İlk Başarılı Tedavi
Tedavi konusunda ilk ciddi başarı; 1951'de Fransa'da nöroleptik ilaçların keşfedilmesi ile elde edildi. Bunlar, psikozların etkilerini hafifleten etkili ilaçlardı. İlaç kullanan hastalar günlük hayata dönüyorlardı fakat ilaç tedavisi yalnızca hastalık belirtilerini bastırabiliyordu. İlaçlar günümüzde de hastalığı tamamen tedavi edebilen araçlar değildir.
Kısaca şizofreni; zorlu bir ruhsal hastalıktır. Toplumun yapması gereken; çevrede bu hastalığın semptomlarını taşıyan bireyleri toplumdan dışlamamak, tedavilerine katkı sağlamak ve bu konuda farkındalık yaratmak olacaktır.
