Peyniri çok seviyorum, peynirsiz kahvaltı düşünemiyorum diyenlerden misiniz? Peyniri bu kadar vazgeçilmez yapan şey onun bağımlılık etkisinden kaynaklanmaktadır. Peynirin içindeki bağımlılık yapan madde ise, bir protein olan kazeindir.
Kazeinler sindirildiğinde, morfin türevi olan kasomorfin denilen daha küçük bileşiklere bölünüyor. Kasomorfinler de kan ile beyin arasında bulunan bariyerden rahatlıkla geçebiliyor ve beyindeki dopamin reseptörlerine bağlanabiliyor. Bu, beynin zevk ve ödül duygularıyla ilişkili bir hormon olan dopamini serbest bırakmasına neden oluyor.
Dopaminin beyne gönderildiği noktalardan bir tanesi de amigdaladır. Duyguların işlenmesinde rol oynayan amigdala beynin hafıza merkezi olan hipokampüse bir sinyal gönderir ve bu sinyal olaydan aldığı mutluluğu bildirir. Böylece bu olayın sürekli tekrarlanmasını isteriz. Yani peyniri yedikçe yiyesimiz gelir.
Ancak bazı araştırmacılar peynirin kasomorfin içermesine rağmen, bu maddenin insan vücudu üzerindeki etkisinin ihmal edilebilir düzeyde olduğunu, bu yüzden sürekli yeme isteğini oluştursa bile önemli ölçüde bağımlılık yapmadığını belirtmektedir.
Peynir harika bir kalsiyum, yağ ve protein kaynağıdır. Ayrıca yüksek miktarda A ve B12 vitaminlerinin yanı sıra çinko, fosfor ve riboflavin içerir. Bu besinler vücudun sağlıklı bir şekilde çalışması için önemlidir. Özellikle kemik sağlığı için kalsiyum önemlidir, protein kas gelişimi ve onarımı için gereklidir, B vitaminleri enerji metabolizması ve sinir fonksiyonları için önemlidir.
Bazı araştırmalara göre peynir ve genel olarak süt ürünleri dişlerinizi çürüklerden korumada işe yarayabilir. Danimarka'da 2015 yılında yapılan bir araştırmada, ortalamanın üzerinde süt ürünü tüketen çocukların 3 yıl sonra çürüksüz kalma ihtimalinin, ortalamanın altında süt tüketen çocuklara göre daha yüksek olduğu görülmüştür.
Kaşar gibi yüksek yağlı peynirler konjuge linoleik asit (CLA) kaynağıdır. CLA, obeziteyi ve kalp hastalığını önlemeye yardımcı olabilecek ve iltihabı azaltabilecek sağlıklı bir yağdır.
Bunlara rağmen peynir, yüksek kalorilidir ve yüksek yağ ve tuz içeriğine sahip olabilir. Bu yüzden yediğimiz peynir miktarını dengede tutmak önemlidir. Ayrıca, bazı kişiler süt ürünlerine karşı intolerans veya alerjiye sahip olabilir.
Laktoz İntoleransı Nedir?
Peynir, laktoz intoleransı olan kişiler tarafından sindirilemeyen bir şeker olan laktozu içerir. Laktoz intoleransı olan kişilerin vücutlarında laktaz enzimi yani laktozu parçalayan enzim yoktur. Bu durumlarda laktoz içerin besinler tüketmek; gaz, şişkinlik ve ishal gibi sindirim sorunlarına yol açabilir. Ancak parmesan ve çedar gibi pek çok sert ve eski peynirde laktoz oranı düşüktür. Laktoz intoleransı olan kişiler bu peynirleri küçük miktarlarda tolere edebilirler. Bazı kişiler semptomları önlemek için laktaz hapları veya damlaları kullanabilmektedir.
Süte alerjisi olan kişilerin peynir veya süt içeren diğer yiyecekleri yememeleri gerekmektedir. Süt alerjisi, vücudunuzun sütteki kazein gibi bir veya daha fazla proteine karşı bağışıklık reaksiyonu gösterdiği anlamına gelir. Semptomlar cilt reaksiyonları, solunum problemleri, mide-bağırsak sorunları ve nadir durumlarda anaflaksiyi içerebilir. Tedavi, süt ve süt ürünlerinin tüketiminden kaçınmayı içerir ve şiddetli reaksiyonlar için acil tıbbi müdahale gerekebilir. İntolerans vücudun bir içeriği tolere edememesi anlamına gelir ve görece daha az tehlikelidir. Alerji durumları ise ölümle sonuçlanabilir. Yetişkinlerde besin alerjisi için immünoloji ve alerji hastalıkları bölümündeki doktorlara başvurmak gerekir.
Kazein, sütte bulunan bir protein türüdür ve peynir üretiminde de önemli bir rol oynar. Kazein, peynir gibi süt ürünlerinin yanı sıra bazı protein tozları ve diğer gıda takviyelerinde de bulunabilir. Kazein sindirim sisteminden yavaş emilmesi sebebiyle uzun süre tok kalmanıza yardımcı olabilmektedir. Bu yüzden bu protein uzun süreli açlık tokluk kontrolünü sağlayabilmektedir. Ayrıca kazein, vücutta kas protein sentezini artırmaya yardımcı olabilir. Bu özellikle egzersiz sonrası kas iyileşmesi ve büyümesi için önemlidir.
Kazeinin Başka Kullanım Alanları Nelerdir?
Kazein hazır gıdalarda, ilaçlarda, diyet takviyelerinde ve kozmetikte kullanılabilir. Küçük endüstriyel uygulamalar arasında; ayakkabılar için temizleyiciler ve cilalar, tekstil baskısı ve böcek ilacı spreyleri, sabun yapımı ve kazeinin koruyucu kolloid, emülsifiye edici madde veya bağlayıcı olarak görev yaptığı birçok kullanım yer alır. Kazeinin başlıca uygulamaları kağıt kaplamalar, yapıştırıcılar, boyalar, plastikler ve suni liflerdir.
Michigan Üniversitesi'ndeki araştırmacılar 518 kişide bağımlılık benzeri beslenmeyi inceledi. Yiyecek bağımlılığını değerlendirmek için en sık kullanılan araç olan; Yale Gıda Bağımlılığı Ölçeği'ni (YFAS) referans olarak kullandılar. Tüm katılımcılara hem işlenmiş hem de işlenmemiş 35 gıdadan oluşan bir liste verildi. 35 yiyeceğin her birinde 1'den (hiç bağımlılık yapıcı değil) 7'ye (aşırı derecede bağımlılık yapıcı) kadar derecelendirilme yapılmıştır. Sonuçlara göre en çok bağımlılık yapan gıdalar ve puanları şu şekilde bulunmuştur:
Pizza (4.01), çikolata (3.73), cips (3.73), çerezler (3.71), dondurma (3.68), patates kızartması (3.60), çizburger (3.51), soda (diyet değil) (3.29), kek (3.26), peynir (3.22), pastırma (3.03), kızarmış tavuk (2.97), rulolar (sade) (2,73), patlamış mısır (tereyağlı) (2.64), kahvaltılık gevrek (2,59), sakızlı şeker (2.57), biftek (2.54), kekler (2,50).
Bağımlılık yapıcı olarak değerlendirilen gıdaların çoğunun işlenmiş gıdalar olması şaşırtıcı değildir. Bu yiyecekler genellikle şeker, yağ bakımından veya her ikisi bakımından da yüksektir. Ayrıca bağımlılık benzeri tepkilerin gıdalarla ilişkilendirilmesi karmaşık bir konudur ve bireysel farklılıklar, genetik faktörler ve çevresel etmenler de rol oynayabilir. Bu nedenle, bağımlılık potansiyeli olan gıdalardan kaçınmak veya bunları dengeli bir şekilde tüketmek önemlidir.
