Dişçi koltuklarının veya doğumhanelerin kızıl saçlı kişiler için daha acı verici olduğunu duymuş muydunuz? Kızıl saçlı insanların ağrıyı diğer insanlardan farklı hissettikleri ve bazı ilaçların ağrı kesici etkisini gösterebilmesi için bu ilaçları daha yüksek dozda almaları gerektiği söylenir, peki bu durumun nedeni nedir? Tabi bu durum doğal olarak kızıl saça sahip olanlar için geçerlidir.
Kızıl Saçlı İnsanlar Bazı Hisleri Farklı Deneyimler
Anesteziyoloji ve Perioperatif Bilim Dergisindeki 2023 tarihli bir incelemeye göre, anestezistlerden ve çeşitli hayvan ve insan çalışmalarından elde edilen anekdot raporlarında kızıl saça sahip olmak hem ağrıya hem de ağrı kesici ilaçlara karşı değişen hassasiyetle ilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte Oxford Üniversitesi Hastaneleri NHS Foundation Trust’ta danışman anestezi uzmanı olarak görev yapan Jaideep Pandit, verdiği bir demeçte kızıl saçlılarda ağrı deneyiminin nasıl değişiklik gösterdiğine ilişkin öne sürülen detayların belirsiz olduğunu öne sürmüştür. Çünkü daha önce yapılan çalışmalarda birbirinden farklı ağrı türleriyle çalışılmıştır ve her biri farklı sonuç verdiğinden ağrılara verilen tepkilerin kızıl saça sahip olmakla doğrudan bağlantılı olup olmadığı anlaşılamamıştır. Pandit, yapılan araştırmalarda kızıl saçlı bireylerin bazı ağrı türleri karşısında daha duyarlı olduklarını, bazı ağrı türlerine ise duyarlı olmadıklarını öne sürmüştür.
Bir çalışma, kızıl saçlı kişilerin sıcaklığa bağlı olarak ağrıya karşı daha duyarlı olduğunu bulmuştur. Aynı çalışma, lidokain adlı anestezik bir ilacın kızıl saçlılarda ağrıyı hafifletmede daha az etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Başka bir çalışma, elektrik çarpmasından kaynaklanan acının kızıl saçlı kişiler tarafından daha az hissedildiğini göstermiştir. Benzer bir biçimde, taba renkli saçlara sahip kişilerle ağrı yönetimi arasındaki bağlantı da karmaşıktır.
Hastaların uyuşabilmesi için ihtiyaç duyulan genel anestezi miktarının, kızıl saçlılarda %20 daha fazla olduğuna ilişkin veriler mevcuttur. Ayrıca kızıl saçlılarda ağrıları gidermek için daha fazla lokal anesteziye ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak bazı veriler, kızıl saçlı bireylerin morfin ve fentanil de dahil olmak üzere opioid grubuna giren ağrı kesicilere karşı daha duyarlı olduğunu göstermektedir.
İşleri karmaşık hale getiren, 2015’te yapılan bir araştırmanın sonucudur. Bu araştırmada kızıl saçlıların ve diğer saç renklerine sahip insanların anestezi veya ağrı kesici ilaçlara verdikleri tepkiler arasında hiçbir fark bulunmamıştır.
Kızıl Saçlar ve Ağrı Arasındaki Bağlantıyı Açığa Kavuşturmak İçin Farelerle Deney Yapılmıştır
Daha önceki çalışmalarda elde edilen verilerin çelişkili olması, durumun açıklık kazanmasını engelliyordu. Bu yüzden Massachusetts Genel Hastanesi dermatoloji bölümü şefi Dr. David Fisher, 2021 yılında bir araştırma yayınladı. Bu yayın kızıl saçlı farelerde ağrı üzerine bir çalışmaydı ve araştırma verilerine göre kızıl saçlı fareler bazı ağrıları daha yoğun algılıyorlardı, aynı zamanda daha yüksek bir ağrı eşiğine sahiplerdi. Fisher, daha yüksek bir eşiğe ulaşana kadar kızıl saçlı fare ve insanların acıyı algılamadıklarını yani bir nevi uyuştuklarını ancak eşiğe ulaştıktan sonra bu acıyı diğer bireylerden daha yoğun hissettiklerini ifade etti.
Kızıl saçlı insanların yaşadıkları ağrı deneyimlerini açıklamak kısmen zordu çünkü insanlar genetik olarak o kadar kompleks canlılardı ki ağrı deneyimlerinin tek bir genetik nedenini belirlemek oldukça zordu. Bu nedenle Fisher ve ekibi, tam genetik kontrole sahip olan fareler üzerinde çalıştılar.
Bazı istisnalar dışında kızıl saç rengini belirleyen faktör, melanokortin-1-reseptör (MC1R) genindeki mutasyonlardır. Bu gen, saç, cilt ve gözlerdeki pigmentlerin tipini ve miktarını kontrol etmeye yardımcı olmaktadır. Fisher’ın ekibi, saç rengi varyantı hariç genetik olarak aynı olan fareler üzerinde çalışmışlardır. Bu fareler kızıl veya siyah saç genlerini taşımaktaydılar ancak herhangi bir pigment üretmemekteydiler. Fisher, yaptığı çalışma sonucunda kızıl ve siyah saçlı fareler arasında hiç pigment üretmeseler bile ağrı eşiğinde gözle görülür bir fark olduğunu görmüştür. Durumun neden böyle olduğu ise karmaşıktır.
MC1R Geni ve Ağrıya Verilen Tepki Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?
MC1R geni, vücutta pigment üreten melanosit hücrelerindeki bir proteini etkilemektedir. Fisher ve ekibi, kızıl saçlı MC1R varyantının bu proteini değiştirdiğini ve farelerdeki melanosit hücrelerinin, POMC maddesinin daha az üretilmesine neden olduğunu bulmuşlardır. POMC maddesi belirli reseptörlerin aktivitelerinden sorumlu bir maddedir. Araştırmacılar farelerde daha az POMC olduğunda, bu durumun ağrı eşiğini yükselttiğini, ağrı hassasiyetini artırdığını ve ağrı kesicilerin etkilerini artırırken, opioid olmayan ağrı ilaçlarına karşı verilen tepkileri azalttığını söylemişlerdir.
Kızıl Saçlara Sahip Olmak Avantaj Sağlayabilir Mi?
Fisher, kızıl saçlı insanların bazı avantajlara da sahip olduğunu ileri sürmüştür. Örneğin kuzey enlemlerde yaşayan kızıl saçlı insanlarda UV emilimi artış göstermiştir. Bu artış, D vitamini sentezinde kritik bir adımdır. Ancak ağrı ve ağrı kesicilere gösterilen duyarlılığın avantaj sağlayıp sağlamadığı belirsizdir.
Araştırmacılar, nasıl oluştuğu bilinmese de kızıl saçla ağrı arasındaki bağlantının doğrulandığını ve bunun büyüleyici olduğunu söylemişlerdir. Çünkü bu sayede doktorlar, hastaların genlerine bakarak ağrı ve ağrı kesicilere nasıl tepki vereceklerini önünde sonunda tahmin edebileceklerdir.
