Gözümüzün kendi bağışıklığı mı var?
Vücudumuzun temel sistemleri arasında saydığımız bağışıklık sistemimiz, hayatımız boyunca karşımıza çıkan birçok enfeksiyon, hastalık ve benzeri durumdalarda devreye girer. Bağışıklık sistemimiz bu durumlarda bir nevi sağlığımıza kavuşmamız için savaşır. Peki vücudumuzun her yerinde aynı güçle mi savaşır? Bazı organlarımızın bağışıklık ayrıcalığı olabilir mi?
Organlardan, dokulardan ve hücrelerden oluşan bağışıklık sistemimiz bizi enfeksiyon ve hastalıklardan korumak için çalışır. Vücudumuzda bir patojen veya başka bir yabancı madde tespit edildiğinde, bağışıklık sistemi devreye girer ve çetin bir savaş verir. Bu savaşta çeşitli biyolojik maddeler üretir ve birçok farklı yanıt oluşturur. Bağışıklık sistemimizin bu savaş meydanındaki çabaları, ilgili dokularda şişmeye, kızarıklığa, vücud sıcaklığının artmasına sebep olur. Bu doğal savunma sistemine enflamatuar yanıt denir. Bu enflamatuar yanıt, enfeksiyon veya hastalıkla savaşmaya yardımcı olabilirken, aynı zamanda bazı sorunlara da neden olabilir. Örneğin, bir kişinin vücuduna nakledilen yeni organ, bağışıklık sistemi tarafından yabancı doku olarak algılanır ve bu algı ile bağışıklık sistemi enflamatuar bir yanıt oluşturarak bu yeni organ ile savaşmaya başlar. Bu durum, naklin başarısız olmasına neden olabilir.
İlginç bir şekilde, vücudun belirli bölgeleri “bağışıklık ayrıcalığı” olarak bilinen bir özelliğe sahiptir. Bu özellik, vücudun normal bağışıklık tepkisinin ilgili sınırlı olduğu ya da sınırlandırıldığı anlamına gelir. Bilim insanları, bağışıklık ayrıcalığının amacının, bu önemli bölgeleri bağışıklık tepkisiyle gelen şişme ve daha yüksek sıcaklıkların oluşturabileceği hasarlardan korumak olduğunu düşünmektedir. Bağışıklık ayrıcalığına sahip bölgeler arasında beyin, testisler, plasenta ve fetüs bulunur. Göz de bağışıklık ayrıcalığına sahip olan vücudun bu birkaç bölgesinden biridir. Hatta bağışık ayrıcalığı terimi ilk olarak gözde keşfedilmiştir. Bu terim, 1940'larda, gözün belli bir kısmına yerleştirilen yabancı dokuların, organ nakillerinde olduğu gibi bağışıklık sistemi tarafından reddedilmediğini fark eden Sir Peter Medawar tarafından ortaya atılmıştır. Bağışıklık ayrıcalığı kapsamında göz, enflamatuar bağışıklık tepkisini sınırlar, böylece şişliklerin ve diğer doku değişikliklerinin görme yetisine zarar vermesine önler. Gözde, bunun için bağışıklık tepkilerini sınırlayan çeşitli moleküler ve hücresel mekanizmalar geliştirilmiştir. Bu özel durum, gözü, görme kaybını tedavi etmeye yönelik belirli tedavi yöntemlerini araştırmak için ideal bir ortam haline getirmektedir. Göze implante edilen hücrelerin reddedilme olasılığı, vücudun diğer bölgelerinde olabileceğinden daha düşüktür. Bu nedenle, gözde kök hücre kullanımına ilişkin yürütülen çalışmalar, görme kaybının tedavisi için önemli ölçüde umut vaat eder niteliktedir. Gözün bağışıklık ayrıcalığının oldukça başarılı bir uygulaması da kornea naklidir. Kornea nakilleri, doku eşleşmesi ve bağışıklık sitemini baskılayıcı ilaçlara gerek duyulmaksınızın %90'a varan oranda başarılıdır.
Bağışıklık sistemimiz yaşamımız boyunca sağlığımızın önemli bir parçasını oluştursa da göz gibi bazı hassas organlarda baskılanması durumu organın sağlığı ve işlevi için gereklidir. Bağışıklık sistemi ile kurulmuş bu hassas dengenin karmaşık mekanizmalarını anlamak için halen çeşitli araştırmalar yürütülmektedir. Öte yandan, bu ayrıcalığın sağlayabildiği avantajlar, çeşitli tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi için eşsiz bir olanak sağlamaktadır.
