Deprem esnasında meydana gelen ışıklar, uzun yıllardır bilim insanlarının dikkatini çeken bir olgu olarak bilinmektedir. Bu ışıkların kaynağı tam olarak anlaşılamasa da bazı teoriler atmosferik boşluklarda elektrik yükleri arasındaki sürtünmeden kaynaklanabileceğini öne sürmektedir. Peki, bu gizemli ışıklar depremlerden önce veya sırasında neden ortaya çıkıyor? En önemlisi bu ışıkların keşfi, depremlerin önceden tahmin edilmesine yardımcı olabilir mi?
Deprem ışıkları, bir deprem öncesinde veya sırasında meydana gelen parlak ışıklar veya parlamalar olarak tanımlanır. Genellikle mavi veya beyaz ışıklar olarak görülürler. Bununla birlikte sarı, kırmızı veya yeşil gibi diğer renklerde de görünebilmektedirler. Işıklar, gökyüzünde alevler, küreler veya çizgiler dahil olmak üzere birçok farklı biçimde olabilir. Deprem ışıkları, depremlerden önce veya depremler sırasında meydana gelebilmektedir. Deprem ışıkları, depremlerden önce veya depremler sırasında meydana gelebilmektedir.
Son bulgular, deprem ışıklarının levhaların (plakalar) birbirinden ayrıldığı yarıklarda meydana geldiğini göstermektedir. 2014 yılında yapılan bir çalışmada, 65 deprem ışığı olayını kalıplar için analiz eden San Jose Eyalet Üniversitesi’nde fizik profesörü ve NASA’nın Ames Araştırma Merkezi’nde kıdemli bir araştırmacı olan Friedemann Freund ve meslektaşları, ışıkların sismik aktivite sırasında belirli kaya türlerinde etkinleştirilen elektrik yüklerinden kaynaklandığını belirtmişlerdir. Örneğin bazalt ve gabro kayaları, kristallerinde havaya elektrik yükleri salabilecek çok küçük kusurlara sahiptir. Bu hipoteze göre, taneler arasında meydana gelen sürtünmeye elektrik yüklerini oluşturabilmektedir.
Bir başka hipotezde ise deprem esnasında meydana gelen tektonik stresin kuvars içeren kayaların belirli bir şekilde sıkıştırıldığında güçlü elektrik alanları ürettiği ve böylece piezoelektrik etki yarattığı öne sürülmüştür. Her ne kadar bazı hipotezler ve elde edilen veriler de olsa deprem ışıklarını incelemenin zorluklarından biri, ani bir şekilde oluşmaları ve kısa ömürlü olmalarıdır. Bunun üzerine bu probleme geçici bir çözüm bulma girişiminde bulunmak isteyen bazı bilim insanları, deprem simülasyonunu laboratuvarda yeniden oluşturmaya çalışmışlardır.
New Jersey’deki Rutgers Üniversitesi’nden uygulamalı fizikçi Troy Shinbrot ve ekip arkadaşları, depremde levhaların yaptığı gibi yapışıp kayan plastik diskler, cam parçacıkları ve alçı gibi organik tozlar olmak üzere üç farklı parçacık türünü incelediler. Çalışma ekibi, örneğin farmasötik karışımları ayrı hale getirebilen veya fabrikalarda istenmeyen şekillerde yüzeylere yapışabilen tozlarda oluşabilen elektrik yükleri üzerinde önemli bulgular elde etmişlerdir. Araştırmacılar, bu farklı sistemlerin fiziksel olarak rahatsız edildiklerinde bir elektrik voltajı oluşturabildiğini keşfetmişlerdir. Kullanılan bu farklı malzeme tanelerini sadece çalkalama durumunda bile piezoelektrik etkisi ile birlikte voltaj yükselmeleri görülmüştür.
Tarih boyunca çok sayıda deprem ışığı raporuna rağmen bu deprem ışıkları hâlâ tam olarak açıklanamamıştır. Bilim insanları, depremlerin ne zaman ve nerede meydana geleceklerini veya neden bazı depremlerde ışıkların ortaya çıkıp bazılarında çıkmadığını tahmin edememektedirler. Bununla birlikte, deprem ışıklarının incelenmesi, Dünya kabuğunun derinliklerinde meydana gelen süreçleri daha iyi anlamamıza yardımcı olma potansiyeline sahiptir. Hatta gelecekte depremleri tahmin etmenin yeni yolları bu incelemeler sayesinde elde edilebilir.
