Disfaji genel olarak yutma bozukluğu olarak bilinmektedir. Yutma olayını çok basit bir durum olarak düşünebilirsiniz ama su içmekten tutun da sevdiğiniz yemekleri, tatlıları ya da çay, kahve gibi içecekleri yutabilmek için elli farklı kasımız ve birçok sinirimizi kullanırız. Hepimizin hiç düşünmeden kolayca yaptığı çiğneme faaliyeti bazılarımız için oldukça zor bir hal alabilir.
Disfaji bir hastalık değil, durumdur. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sindirim sisteminde oluşan sakatlık olarak tanımlanır ve yüksek bakım masrafları gerektirir. Dünya genelinde görülme sıklığı yılda yaklaşık olarak dört yüz bin ila sekiz yüz bin kişi arasında değişmektedir.
Disfaji rahatsızlığında görülen belirtiler toplumda oldukça yaygındır.
Bu belirtiler;
Bu belirtilerin görüldüğü kişilere direkt disfaji tanısı konulması yanlıştır çünkü bu belirtiler farklı hastalıklarda da görülmektedir. Disfaji sebepsiz yere tek başına oluşan bir durum değildir. Genellikle bir hastalık nedeniyle sendrom olarak görülmektedir.
Disfajinin oluşma nedenleri araştırıldığında çok fazla hastalık karşımıza çıkmaktadır. Fakat bu durumun oluşmasına en fazla sebep olan iki hastalık vardır.
Bu hastalıklardan ilki nörolojik hastalıklardır. Bu hastalıklar;
olarak bilinmektedir.
İkinci hastalık türü ise boğazın ya da yemek borusunun daralmasına neden olan hastalıklardır. Bu hastalıklar;
olarak bilinmektedir.
Tüm bu hastalıkların disfajiye neden olduğunu biliyoruz. Bununla birlikte travmatik olan ya da olmayan beyin ve omurilik hasarlarının da disfajiye neden olduğu uzmanlar tarafından ifade edilmiştir.
Yukarıda belirtilen hastalıkların içinde disfaji oluşumuna en fazla neden olan hastalık reflüdür. Reflü, mide asidinin mideden yukarıya doğru çıkarak yemek borusuna ve ağza kaçmasıdır. Asit nedeniyle yemek borusunda oluşan yaralar yemek borusunu daraltarak tıkanıklık oluşturur ve disfajiye neden olur.
Disfaji tanısının konulabilmesi için doktorlar geniş çapta tetkik yapmaktadır. En yaygın tanı yöntemi ise üst gastrointestinal bölgeye yapılan manometri, su yutma testi ve endoskopidir. Endoskopi sayesinde yemek borusunda oluşan bir yara ya da daralma rahatça görülebilmektedir. Ayrıca disfaji tanısı sadece tek bir doktor ile değil, kulak burun boğaz uzmanları, nörologlar, gastrointestinal sistem uzmanları, fizyoterapistler, diyetisyenler, diş hekimleri ve konuşma dili uzmanları gibi birden fazla uzman görüşü ile birlikte yapılır.
Disfaji yutma bozukluğu olduğu için disfaji hastaları yetersiz beslenme ve susuzluk gibi problemler yaşamaktadırlar. Bu durum genellikle malnütrisyon ve dehidrasyon olarak tanımlanır. Bu olumsuzlukların yanı sıra daha tehlikeli bir sorun vardır ki o da aspirasyon pnömonisidir. İleri derecede disfaji olan insanlarda nihayetinde ölüm gerçekleşmektedir.
Disfaji, sağlık sorunlarına sebep olmasının yanı sıra kişilerin sosyal hayatını da oldukça olumsuz etkilemektedir. Disfaji durumu görülen kişiler, ağız ve yanak kasları zayıf olduğu için yiyecekleri çiğneyemez ya da yutarken oldukça zorluk çekerler. Ayrıca bu kişilerin yemek yeme süresi oldukça uzundur. Bu durum sağlık sorunlarının yanında basit bir sorun gibi görünse de yeme ve içme gibi aktivitelerin yeterince iyi yapılamaması zamanla kişide psikolojik ve sosyal sorunlara neden olmakta, onların yaşam kalitesini düşürmektedir.
Disfaji tedavi edilebilen bir durumdur. Fakat oluşum nedenleri herkeste aynı değildir. Bu nedenle farklı tedavi yöntemleri uygulanır. Uygun tedavi için her şeyden önce hastalığın oluşma nedeni araştırılmalı ve bulunmalıdır.
Amerika Diyetisyenler Derneği’nin 2002’de yazdığı kılavuzda hastalara sert yiyecekler yerine daha kıvamlı, püre benzeri yiyeceklerin tüketilmesi önerilmektedir. Tedavi yöntemleri olarak genellikle yüz kaslarını güçlendirecek egzersizler, kasılan yemek borusu kasları için kas gevşetici ilaçların kullanımı, yemek yeme esnasında baş ve boyun kısmının tamamen düz pozisyonda durması, yemek borusunun daralan kısmının açılması için stent takılması ya da ameliyat ile daralan bölgenin çıkarılması şeklinde gerçekleşmektedir. Yutma yetisini tamamen kaybetmiş hastalar için ise burundan verilen beslenme tüpü ile beslenme yapılabilir.
Disfaji belirtileri birçok hastalığın belirtileri ile karıştırılabilir. Bu nedenle yutma probleminin ne kadar sıklıkla görüldüğü ve bu nedenle gelişen kişilerde kilo kaybı dikkate alınmalıdır. Ayrıca durumun ileri düzeylere ulaşmadan kontrol altına alınması ölümcül riskleri en aza indirmektedir. Disfaji belirtileri hissedildiği zaman hemen bir uzman doktor tarafından kontrol yapılmalı ve gerekirse tedavi olunmalıdır.
