Yağmur sonrası aldığımız belirgin bir koku vardır, siz de anımsadınız mı? Bu koku hoş, ferah, taze hatta nostaljik bir koku olarak tarif edilir ve birçoğumuz bu kokuyu toprak kokusu ya da yağmur kokusu olarak adlandırırız. Peki bu kokunun bir adı var mıdır ve bu kokuya neden olan şey nedir, hiç düşündünüz mü?
Hemen hemen herkesin hoşnut olduğu bu taze kokunun aslında bir adı vardır: Petrikor. Bu isim ilk defa Nature dergisi için 1964 tarihinde Avustralyalı bilim insanları tarafından yağmurla ilişkilendirilen eşsiz, topraksı kokuyu tanımlamak için kullanılmıştır. Petrikor kelimesi, Antik Yunanca'da taş anlamına gelen “petra” ve Yunan mitolojisinde ölümsüzlerin damarlarında akan altın sıvıyı ifade eden “ichor” kelimelerinden türetilmiştir.
Yağmur toprakla bir araya geldiğinde kimyasal bir karışım meydana gelir ve bu karışıma petrikor (petrichor) denmektedir. Fakat özellikle bu kokuya neden olan şey Actinomycetes grubu içerisinde bulunan Streptomyces bakterileridir. Toprakta yaşayan bu bakteriler, metabolik faaliyetler sonucunda oluşan ve yağmur damlaları ile topraktan havaya salınan “Geosmin” adı verilen bir bileşik salgılar. Geosmin kolayca buharlaşan bir alkoldür ve havada çözünerek bir aerosol (hava çözeltisi) meydana getirir. Oluşan bu aerosol, yağmur sonrası kokusunu algılamamızı sağlayan temel etkendir. 2015 yılında MIT (Massachusetts Teknoloji Enstitüsü) araştırmacıları son teknolojiden yararlanarak geosmin moleküllerinin topraktan burnumuza nasıl ulaştığını toprağa düşen damlaların yüksek hızda görüntüsünü kaydederek anlamışlardır. Bu linkten yapılan araştırmayı izleyebilir ve oluşan mikro damlacıkları görebilirsiniz.
Sonuç olarak yağmur sonrası toprağın bu kadar güzel kokmasının nedeni, Streptomyces bakterilerinin petrikorun da içerisinde bulunan “Geosmin” adı verilen bileşik oluşturmasındandır. Gözümüzle bile göremediğimiz bakterilerin aşk hikayeleri ve şiirler yazdıran yağmurlu hoş atmosferlerin sebebi olabileceği kimin aklına gelirdi ki! Eğer bu koku sizin de vazgeçilmeziniz ise petrikorun güçlü şekilde algılandığı yazın ortasında veya sonbahar başında yağan yağmur vakitlerinde pencerelerinizi açmayı ve dışarı çıkarak hoş atmosferin tadını çıkarmayı unutmayın.
