Gün içinde dizimizi, başımızı veya ayak serçe parmağımızı defalarca bir yerlere çarparız. Çarptıktan sonra elimizi hemen acıyan yere götürüp ovuştururuz veya acıyan kısmı sallarız. İlginç bir şekilde acımız hafifler. Acının bu şekilde nasıl azaldığını hiç düşündünüz mü?
Derimizin üzerinde farklı duyuları algılayan reseptörler bulunur. Bu reseptörler sayesinde deri üzerinde gerçekleşen tüm olaylar sinir sistemi yoluyla beyne iletilir. Bu iletim sinir yolları sayesinde gerçekleşir. Her duyu farklı bir sinir yolu ile iletilir. Sinir yollarının kalınlığı iletimin hızını belirler. Örneğin gece su içmeye kalktığınızı ve dizinizi sehpanın köşesine çarptığınızı hayal edin. Böyle bir durumda derinin tek noktasına uygulanan basınç, nosiseptör diye bilinen ağrı reseptörünü uyarır. Bu uyarı beyne iletilince dizimizde acı hissederiz. Daha sonra refleks olarak hemen elimizle acıyan bölgeyi ovmaya başlarız. Dokunma ile uyarılan reseptörler dokunma sinir yolu ile beyne taşınır. Dokunma sinir yolu, ağrı sinir yolundan daha kalındır. Böylece beyne giden ve acıya sebep olan sinyalden başka ve daha hızlı ikinci bir sinyal oluştururuz. Sinyallerin artması ve dokunma sinyallerinin beyne daha hızlı ulaşması sonucu da ağrı veya acının da azaldığını hissederiz. İkinci bir ihtimal de diziniz acıyınca bacağınızı sallamanız veya zıplamaya başlamanız olabilir. Bunlar da aynı şekilde farklı sinyal oluşumlarına sebep olur ve sinyalleri yarışa sokar. Bu yarışta acı sinyalleri kaybeden olur. Tüm bu süreç, 1960'larda Melzack ve Wall tarafından önerilen Ağrının Kapı Kontrol Teorisi ile açıklığa kavuşmuştur. Yani ağrı sinyallerinin kapısını kapatıp beyne iletilmemelerini sağladığımız anlaşılmıştır.
Acıyan yeri ovmanın veya sallamanın acıyı azalttığını anladık. Diyelim ki dizinizi çok sert çarptınız. Kendinizden başka birinin dokunmasını ister miydiniz? Genelde bu durumu pek istemeyiz. Bu durumun sebebi hala tam olarak bilinmese de yapılan bir çalışma kişinin kendi vücudundaki yaralı bölgesine dokunmasının, beynin kendi vücut haritasını ve sinyallerini başka bir dokunuşun taklit edemeyeceği şekilde geliştirerek ağrıyı azalttığını öne sürüyor. Bu durumda akla ilk gelen annelerin bebeklerine söylediği “Öpeyim de geçsin.” sözü olabilir. Burada durum biraz farklı. Dudaklarımız ve parmaklarımız çevreyi algılamakta ve beyne iletmekte en etkili bölgelerimizdir. Bu yüzden bebeğinin acıyan yerini öpen anne, hem sorunu anlamış hem de temas ile bebeğinin dokunma reseptörlerini harekete geçirmiştir. Tabii buradaki sevgi ve şefkatin gücü de göz ardı edilemeyecek kadar büyüktür.
