Son yüzyıllarda hızla artan ve plansız yürütülen insan faaliyetlerinin ve iklim değişikliğinin toprak yapısı üzerindeki olumsuz sonuçları nasıl ortadan kaldırabiliriz? Tarıma elverişli arazilerde her yıl 75 bin ton toprağın erezyona uğradığı raporlanmıştır. Bu toprakların kaybından kaynaklanan maddi zararın yıllık yaklaşık 400 bin dolar olduğu tahmin edilmiştir. Toprak nakli biyoçeşitliliği artırmanın yanısıra toprakta oluşan fiziksel hasarların telafisinde, örneğin depremin sebep olduğu toprak kayıplarının telafisinde de rol oynayabilir.
Dünya üzerinde farklı bölgeler ve kıtalar, farklı coğrafi özelliklere ve toprak yapılarına sahiptir. Toprak yapısıyla ilişkili olarak bu bölgelerde görülen bitki örtüleri de farklılık göstermektedir. Örneğin; Norveç’te ormanlar, bataklıklar, sulak alanlar ve fundalık alanlar bulunmaktadır. Bu bölgeler tarıma elverişli araziler değildir. Peki verimli arazilerden alınan toprakların bu bölgelere aktarılmasıyla toprakların kalitesi artırılabilir mi?
Hollanda’da Wageningen Üniversitesi liderliğindeki bir araştırma ekibi, zayıf toprakların kullanılabilirliğini artırma amaçlı yaptıkları bir çalışmada, Hollanda'da toprak naklinin bir doğa yenileme biçimi olarak nasıl kullanılabileceğini araştırmıştır. Bu çalışma, toprak naklinin kuzey otlaklarından, iklim değişikliği veya insan faaliyetleri nedeniyle bozulmuş tropik ormanlara kadar farklı toprak türlerini eski haline getirme potansiyeline sahip olduğunu göstermiştir.
Yapılan çalışmada, 17 ülke ve dört kıtayı kapsayan 46 saha deneyi karşılaştırılmıştır. Çayır, fundalık ve ormanlık alanlardan alınan topraklar kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçları toprak naklinin küresel ölçekte olumlu bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Aynı zamanda, geniş alanlarda yapılan iyileştirmenin, tahmin edileceği üzere daha verimli sonuçlar doğurduğu ortaya koyulmuştur. Geniş alanlarda yapılan toprak nakli, daha büyük bir yüzey alanına sahip olacağı ve daha fazla mikroorganizma ile bitki kökünün o bölgedeki toprakla etkileşimini sağlamıştır.
Nakil edilen toprağın zengin içeriği sayesinde, verimsiz bölgedeki bitki örtüsünün yalnızca saman nakil edilmesine kıyasla %40 oranında arttırdığı tespit edilmiştir. Saman toprağın karbon kapasitesini artırmak ve toprak yüzeyinin erezyona uğramasını engellemek için örtü olarak birçok tarımsal alanda kullanılmaktadır, en önemli kullanım alanı ise malçlamadır. Nakil sürecinde aynı zamanda, hem bitki türü sayısı hem de bitki çeşitliliği açısından toprağın mecazen de gerçek anlamda da “çiçek açtığı” gözlemlenmiştir. Farklı bölgelerde yürütülen bu deneyler arasında bazı farklılıklar da tespit edilmiştir. 180 metrekarelik bir alana aktarımı yapılan tınlı toprakların, yani tarımsal aktivitelere en uygun olan toprak türünün, diğerlerine göre daha yüksek bir başarı sergilediği görülmüştür. Toprak yenileme veriminin yetişme ortamına değil de toprak dokusuna daha çok bağlı olduğu tespit edilmiştir. Bunun açıklaması toprak dokusunun bitki toprak etkileşiminde büyük rol oynaması olarak düşünülmüştür.
Çalışmada toprak nakli yönteminin, özellikle bazı ekosistemlerde kullanılan diğer yöntemlerden daha etkili olduğu belirtilmiştir. Örneğin, bitki yayılımı yöntemi de toprağı yenilemede kullanılan bir yöntemdir. Bu metotta, baklagillere ait kök yapıları olan rizomların, nişasta depolayan kök yapılarının ve yumru köklerin verimsiz toprağa aktarılarak toprağın yenilenmesi hedeflenir. Köklerin toprakta bırakılması veya taşınmasındaki hedef, toprağın suyu emme kapasitesini artırmaktır. Yapılan çalışmada, toprak naklinin bitki yayılımı yöntemine göre daha verimli olacağı savunulmuştur. Çünkü; yenilenmeye çalışılan arazinin toprak miktarı ve içeriği bakımından, toprağın canlılığını geliştirme amacıyla dikilen bu kökleri ya da tohumları büyütmeye yetersiz kalabileceği öngörülmüştür.
Doğa Politikası Adına Neler Yapılıyor
Peki, bu araştırmanın doğa politikası ve yönetimi için ne gibi etkileri olabilir? Araştırmanın yürütücüsü Dr. Wubs, "Bu sonuçlar, doğal yenilenmenin yeterli olmadığı yerlerde biyoçeşitliliğe sahip ekosistemleri iyi bir oranda eski haline getirebildiğimiz anlamına geliyor" demiştir.
Araştırmacılar, Birleşmiş Milletler tarafından yürütülen Birleşmiş Milletler Ekosistem Restorasyonu On Yılı çağrısında belirtilen çevresel hedeflere ulaşmak için bu ve benzeri araştırmaların gerekli olduğunu vurgulamıştır. Bu çağrıda 2021-2030 yıllarında Dünya üzerindeki her kıtada ve her okyanusta ekosistemlerin yok edilmesini durdurmak, önlemek ve bu bölgeleri destekleyerek ortaya çıkan yıkıcı etkinin tersine döndürülmesini amaçlamaktadır. Avrupa Birliği, Doğa Restorasyon Yasası olarak bilinen kendi hedeflerini oluşturmuştur. Bu yasa; ormanlık alanlar, nehirler ve göller gibi doğal yaşam alanlarının genişletilmesi ve tekrar kurulması, tozlaşmayı sağlayan türlerin korunması ve artırılmaya çabalanması, yeşil alan kaybının 2030’a kadar engellenmesi, tarımsal ve deniz ürünlerinin yetiştirildiği alanların artırılması gibi amaçları içermektedir. Belirtilen hedeflerin uygulanması, bazı bölgelerde görülen yoksulluğu, gıda açlığını ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini telafi etmeye yardımcı olabilir. Bu çalışma ışığında da kimyasal maddelerle zarara uğratılmış ya da erozyonla kaybedilmiş toprakların veriminin artırılması sağlanabilir.
Yapılan çalışma, gezegeni verdiğimiz zarardan kurtarmak için restorasyon veya doğayı iyileştirmeye bir adım atmıştır. Organ naklinin insan hayatını kurtarmak için kullanılabildiği gibi, toprak nakli de potansiyel olarak doğayı kurtarmak için kullanılabilir.
