Günlük hayatınızda aniden gelen gözlerinizin ağırlaşması ve yavaş yavaş kapandığı anları bilirsiniz. Bir de bu durumun gün içinde yapacak daha çok işiniz olduğu zaman gerçekleştiğini hayal edin. Kısa bir uyku çekmek işinize yarar mı? Yoksa bütün gününüzü mahveder mi?
Uyku, günlük hayatımızda verimimizi etkileyen en önemli etkenlerden bir tanesidir. Yaklaşık olarak gününüzün üçte birini uykuda geçirdiğimizi varsayarsak ortalama 75 yıl kabul edilen insan ömrünün 25 yılı uykuda geçmektedir. Farkında olmadan geçen bu sürenin hayatımızda ne kadar büyük bir alanı etkilediğini tahmin edebilirsiniz.
Uyku, sinir hücrelerinin birbirleriyle nasıl iletişim kurduğu da dahil olmak üzere bir dizi beyin işlevi için oldukça önemlidir. Sanılanın aksine, siz uyurken beyniniz ve vücudunuz dikkate değer ölçüde aktif kalır. Uyku olmadan konsantre olmak ve olaylara hızlı tepki vermek oldukça zorlaşır. Son bulgular, uykunun uyanıkken beyninizde biriken toksinleri ortadan kaldıran bir temizlik rolü oynadığını da göstermektedir.
REM uykusu ilk olarak uykuya daldıktan yaklaşık 90 dakika sonra gerçekleşir. Gözler hızlı bir şekilde hareket etmeye başladığı için ismini buradan alır. Karışık frekanslı beyin dalgası aktivitesi, uyanıklıktaki haline daha yakın hale gelir. Nefesiniz daha hızlı ve düzensiz bir hal alır. Kalp atış hızınız ve kan basıncınız uyanma düzeyine yaklaşır. Rüyalarınızın çoğu REM uykusu sırasında gerçekleşir. Kol ve bacak kaslarınız geçici olarak felç olur.
Ayrıca yaşlandıkça, REM uykusunda geçirilen süre azalır. REM uykusu derin uyku dönemi olduğu için, insanlar yaş aldıkça geceleri daha sık ve sabahları daha erken uyanırlar.
Özellikle kısa uykunun hangi aşamaları içerdiği oldukça önemlidir. Örneğin, 30 dakikalık kısa uykunun büyük kısmı ikinci aşamada geçer. Uykunun ikinci aşamasında nöronlar arasındaki sinapsların güçlendiği düşünülüyor. Bu da öğrenmek için oldukça önemlidir. 20 ile 30 dakikalık kısa bir uyku, üçüncü aşamadaki derin uykuya ulaşamaz. Bu durum, nispeten kolay uyanmamızı sağlar.
30 ile 60 dakikalık kısa uykuda ise ikinci aşama uykusunun faydaları görülür. Ayrıca sizi üçüncü aşamadaki derin uykuya götürür. Üçüncü aşamada beynin çeşitli bölgeleri kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe bilgi transferi yapmak için birlikte çalışır. Üçüncü aşama, uykudan en zor uyanılan zamandır. Yani 30 ile 60 dakikalık kısa uykunun bilişsel faydaları olsa da sıklıkla bu faydalar uyandıktan yaklaşık 15 dakika sonrasına kadar etkisini göstermez.
60 ile 90 dakikalık kısa uykular ise REM aşamasına dahildir. REM uykusu sırasında beyin faaliyeti uyanmaya yakın olduğu için REM uykusundan uyanmak üçüncü aşamadayken uyanmaktan daha kolay olabilir.
Günün hangi saatinde uyuduğunuz da önemlidir. Üçüncü aşamadaki derin uykuya olan ihtiyacımız gün içinde gittikçe artar. Yani daha geç saatte kısa bir uyku çekerseniz gece ihtiyacınız olan uykudan kendinizi mahrum bırakabilirsiniz. Uzun periyotlu REM uykusu sabah saatlerinde gerçekleşir. Yani sabahki kısa uykular REM uykusudur. Gün ortasındaki kısa uykular ise eşit derecede hem REM hem de derin uykulardan oluşur. Akşamki kısa uykular daha çok derin uykudan oluşur.
Uyuklayanlar kısa uykunun faydalarını sürekli görürken uyuklamayanlar göremeyebilir. Araştırmacılar, bunun sebebinin uyuklayanların hafif uykuda kalabildiklerinden ve uyku aşamalarını daha kolay geçtiklerinden olabileceğini düşünüyor. Durum böyleyken uyuklamayanlar kısa uyku esnasında daha derin uykuda kalabilirler ve uyandıklarında sersem olabilirler.
Araştırmacılar, uykunun faydalarından maksimum düzeyde faydalanabilmek için gün içinde kaliteli uyku almanın önemli olduğunu vurgulamaktadırlar. Bahsedilen tüm noktalar dikkate alındığında, uyku ihtiyacınıza göre uyuma saatinizi ve uyku sürecini planlayarak daha yenilenmiş bir şekilde uyanabilirsiniz.
