Saçlarımızı her tarayışımızda elimizde bir tutam saçla kalakalırız. Bu tutam, bize saçımızın ne kadar çok döküldüğünü bir kez daha hatırlatır. O anki ruh sağlığımıza göre ya genel sağlığımızdan şüphe edip kafamızda senaryolar kurarız ya da normal olduğunu düşünüp konuyu kapatırız. Peki saçımız aslında hangi durumlarda anormal bir şekilde dökülür ve saç dökülmesinin nedenleri neler olabilir?
İnsanların günde 100 tele kadar saçların dökülmesi normal karşılanmaktadır. Bu dökülen saçlar bir kayıp değil, yenilenmedir. Eğer saçlar günde 100 telden fazla dökülüyorsa ve gün geçtikçe saç sıklığında azalma gözlemleniyorsa anormal bir durum var demektir. Peki bu durumlar nelerdir?
1) Stres: Kontrol edilemeyen stres, saçların zayıflamasındaki ve dökülmesindeki ana etkenlerden biridir. Fazla stres, saçın doğal dökülme fazındayken avuç dolusu dökülmesine sebep olmaktadır.
Saç büyümesi üç aşamadan oluşmaktadır. Büyüme evresinde (anajen) saç telleri deriyi ittirmektedir. Dejenerasyon (katojen) evresinde saç büyümesi durmakta ve foliküller (deride saçı oluşturan yapılar) küçülmektedir. Dinlenme (telojen) evresinde ise saç doğal olarak dökülmektedir. Kronik stresin ise bu döngüyü bozduğu tahmin edilmektedir. Araştırmacılar bu durumu çözmek için fareler üzerinde deney yapmışlardır. Deneyde, temel stres hormonlarını üreten adrenal bezlerini farelerden çıkartmışlardır. İncelenen farelerde tüy dökülmesinde azalma görülmüştür. Daha sonra farelere stres hormonu olan kortikosteroid verildiğinde farelerin normal saç döngüsüne dönüldüğü görülmüştür. Haftalarca verilen hafif stres sonucu tüy büyümesi azalmıştır. Kortikosteroidin, saç foliküllerinin kök hücrelerinin gelişimini sağlayan GAS6 molekülünün salgılanmasını engellediği bulunmuştur. Tüm bunlar, stresten uzak durulduğunda saç dökülmesinde azalma görüldüğünü kanıtlamıştır.
2) Saçların İşlemlere Maruz Kalması: Saçlara uygulanan perma, sık yapılan renk değişimi, sert şampuan kullanımı ve yanlış saç kremi kullanımı saça fiziksel olarak zarar verdiği için aşırı dökülmelere yol açabilir.
3) Yetersiz Beslenme: Saçın büyümesi ve gelişmesi için bazı besinlerin tüketilmesi gerekmektedir. Keratin proteini, demir, çinko, bakır ve biotin gibi içeriklerin beslenmede yeterli düzeyde yer alması önemlidir. Çinko, demir ve folik asit saç büyümesinde etkili maddelerdendir. D vitamini, B12 vitamini ve selenyum elementi ise saç gelişimi için gereklidir.
4) Deri Hastalıkları: Kafa derisinde meydana gelebilen çeşitli hastalıklar mevcuttur. Sedef hastalığı en sık rastlanan deri enfeksiyonlarındandır. Bağışıklık sistemi düştüğünde, vücut sinyaller verdiğinde hücreler çok hızlı çoğalmaya başlamaktadır. Sonucunda ise, saç derisinde pul pul dökülmeler meydana gelmektedir. Benzer şekilde derinin pul pul dökülmesiyle ortaya çıkan kepek problemi de saçın günden güne zayıflamasına sebep olmaktadır. Başka bir hastalık ise bir çeşit mantar olan saçkırandır (Alopesi areata). Mantar sonucunda saçlar bölgesel olarak aniden dökülmeye başlamaktadır. Mantar önleyici şampuan ve ilaçlar ile tedavi edilmektedir. Genel olarak bu hastalıklar sonucunda saç kökleri zayıflayıp dökülmektedir.
5) Bazı Hastalıkların Tedavisi: Alınan bazı tedaviler sonucunda saçlar, bazen büyüme aşamasındayken fazla miktarda dökülebilmektedir. Bu durum sadece saçta değil, kaşta ve kirpikte de olmaktadır. Kemoterapi, radyasyon gibi ışık tedavileri buna neden olmaktadır. Tedavi olduktan 3 ile 6 ay sonrasında tedavinin etkileri vücuttan atıldığından dolayı dökülme durmaktadır. Ek olarak, bir hastalığa tedavi olarak verilen bazı ilaçlar da saç dökülmesine sebep olabilmektedir.
6) Hızlı Kilo Verme: Birçok sebepten kaynaklı hızlı kilo kaybı, saçların yeterli besini alamamasına sebep olmaktadır. Vücudun sağlığı için gerekli besinler diyette alınırsa sorun çözülmektedir.
7) Hamilelik ve Hormonal Değişimler: Vücudun tüm dengesini değiştiren hamileliğin ardından kadınların vücutlarında hormonal değişikler olmaktadır. Bunlardan biri de östrojen hormonunun azalmasıdır. Bu azalma ani saç dökülmesine sebep olmaktadır. Ayrıca, özellikle kadınlarda menopoz sonucu hormon dengesinin değişmesiyle saçlarda dökülme meydana gelmektedir. Erkeklerde ise yaş ilerledikçe değişen hormon kompozisyonu kaynaklı saç kaybı meydana gelmektedir. Dihidrotestosteron (DHT), saç foliküllerini saç dökülmesi için uyarmaktadır. Ayrıca vücutta harcanan kaloriyi ayarlayan ve enerji tüketiminin sağlayan tiroit hormonlarının az ya da çok çalışması da saçlarda dökülme durumunu etkilemektedir.
8) Kellik: Erkek veya kadın fark etmeksizin kellik genetik bir durumdur. Erkeklerde şakaklarda ve başın tepe bölgesinde başlarken, kadınlarda başın her bölgesindeki saç tellerinde incelme olarak görülmektedir. Böyle bir genetik yatkınlık da saç dökülmesine sebep olabilmektedir.
9) Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sistemindeki yanlış sinyaller sonucunda bağışıklık sistemindeki hücrelerin saç foliküllerine saldırdığı tespit edilmiştir. Bunun sonucunda, saçta iltihaplanma oluşmaktadır. Ayrıca saçlarda küçük parçalar halinde dökülmeler meydana gelmektedir. Bunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik ve epigenetik faktörlerinin birlikte rol oynadığı düşünülmektedir.
Sağlık problemlerine ek olarak saçın sıkı bir şekilde bağlanması da saç dökülmesini tetiklemektedir. Saçların kırılması ve gevşemesi sonucunda saçın yapısı zayıflamaktadır. Sonuç olarak kadınlarda ve erkeklerde kellik haricindeki diğer sorunlar geçicidir. Temel neden bulunursa ve uygun tedavi düzenli olarak uygulanırsa çözüme kavuşulmaktadır. Ek olarak saç tipimizi tanırsak ve doğru ürünleri kullanırsak sağlıklı saçlara sahip olmamız muhtemeldir. Saçlarımızın da yapısının canlı olduğunu ve beslenme ihtiyaçlarının olduğunu unutmayalım.
