Antik dönemlerden beri rüyalar bir gizem konusu olmuştur. Rüyalara, işaretlerden uyarılara kadar birçok anlamlar yüklenmesinin yanında rüyalardaki zaman ile gerçek zaman arasındaki ilişki yüzyıllardır insanların ilgisini çekmiştir.
Lucid Dream, yani berrak rüya veya bilinçli rüya şeklinde çevirebileceğimiz rüyalar, kişinin rüya görürken rüyada olduğunun farkına varmasıdır. Çoğu rüya gibi bilinçli rüya “hızlı göz hareketi”, kısa adıyla “REM” uyku sırasında ortaya çıkar. Bazıları için bu kendiliğinden oluşurken, kimileri bilinçli bir şekilde kendilerini berrak rüya görmek için eğitir. Yapılan çalışmalar, bilinçli rüyanın prefrontal kortekste gerçekleştiğini göstermiştir. Bilinçli rüya gören kişilerin prefrontal korteksi, görmeyenlere oranla daha büyüktür. Beynin bu kısmı; dikkat, hafıza, dürtü kontrolü ve biliş dâhil olmak üzere birçok alanı etkilemektedir. Bilinçli rüya sırasında prefrontal korteks, kişi uyanıkken olduğu gibi davranır. Bundan dolayı kişi rüyada olmasına rağmen uyanık halinde olduğu gibi mantıklı düşünebilir.
Bazı insanlar rüya gördüklerini anlayınca hemen uyanabilirler. Kimileri ise rüyada kendi eylemlerini veya rüyalarının bir bölümünü etkileyebilirler. Bazı araştırmalara göre, insanların yaklaşık %55’i hayatlarının bir döneminde bilinçli rüya görmüştür. Yaklaşık %23'ü ise ayda bir veya iki kere bilinçli rüya görmektedir. Bugün araştırmacılar arasındaki genel fikir birliği, berrak rüyaların berrak olmayan rüyalardan kaynaklandığı yönündedir. Berrak rüyalara ihtiyaç duyulmasının sebepleri arasında dileklerin yerine getirilmesi, korkuların üstesinden gelinmesi ve zihinsel şifa arayışı yer alır. Bu durum her geçen gün insanların rüyalarına müdahale etme isteğini artırmaktadır. Peki sizce herhangi bir sebeple berrak ve bilinçli rüyalarımızı oluşturabilir miyiz?
Berrak rüyalar görmenin ruh sağlığına yararlı mı yoksa zararlı mı olduğu konusunda pek çok tartışma vardır. Bazı araştırmacılar, berrak rüyaların kasıtlı olarak rüya ile gerçeklik arasındaki çizgiyi bulanıklaştırdığını ve bunun kişinin uzun vadeli zihinsel sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini iddia etmiştir. Berrak rüya terapisinin, travma sonrası stres bozukluğu olan kişiler gibi bazı gruplar için büyük ölçüde etkisiz olduğu gösterilmiştir. Bazı araştırmacılar ise , berrak rüyalarla ilgili başka bir sorun daha ortaya koymuştur; potansiyel olarak uyku düzenini bozarlar. Berrak rüyalar daha yüksek düzeyde beyin aktivitesi ile ilişkilendirildiğinden, bu rüyaların uyku kalitesini düşürebileceği ve uyku hijyenini olumsuz etkileyebileceği öne sürülmüştür. Yine de birçok insan berrak rüya deneyimini yaşamak için çeşitli yöntemlere başvurmaktadır.
Dilerseniz bazı detaylara dikkat ederek “berrak rüya görme" konusunda kendinizi geliştirebilirsiniz. Bilinçli rüya görmek isteyen birçok insan işe bir rüya günlüğü tutarak başlar. Bu onların rüyalarını daha fazla farkına varmalarına yardımcı olur. Bunun haricinde günlük hayatta yapabileceğiniz gerçeklik kontrolü rüyada olup olmadığınızı anlamak için iyi bir alıştırma olabilir. Bu sayede beyin uyku sırasında gerçekliği kontrol etme yeteneğine sahip olmaya başlar. Bilinçli rüya gören birçok kişi kendi kendine “Rüya mı görüyorum?” sorusunu sorar. Bazıları ise rüyada olup olmadığını anlamak için saate bakar, ardından gözünü başka bir noktaya çevirir ve saati tekrar kontrol eder. Bu işlem sonucunda saat aynı zamanı gösteriyorsa kişi uyanıktır. Zamanda büyük ölçüde bir farklılık varsa kişi muhtemelen bir rüyanın içindedir.
Yatak odanızı uyumak için optimize edin: İyi bir uyku hijyeni uygulaması, yeterli miktarda REM uykusu da dahil olmak üzere sağlıklı bir uyku-uyanıklık döngüsü sağlamaya yardımcı olabilir. REM süreci berrak rüyaların meydana gelme olasılığının en yüksek olduğu zamandır. Yatak odası sıcaklığının uygun olduğundan emin olun; 18.3 C derece yaygın olarak ideal uyku sıcaklığı olarak kabul edilir. Ayrıca odayı karanlık ve nispeten sessiz tutmalısınız. Karartma perdeleri, uyku maskeleri ve diğer aksesuarlar ışık seviyelerinin düşürülmesine yardımcı olurken, kulak tıkaçları ve ses makineleri rahatsız edici dış sesleri engelleyebilir.
Gerçekliğinizi değerlendirin: Gün boyunca, uyuyor veya uyanık olup olmadığınızı doğrulamak için çevrenizi kontrol ederek "gerçeklik testi" yapın. Rüyada çevre tanıdık gelebilir ama gerçeğe göre tutarsızlıklar ve çarpıtmalar olacaktır. Bu gerçeklik kontrollerini günde birkaç kez yaparak, rüyalar sırasında gerçekliğinizi test etme yeteneği kazanabilirsiniz.
Rüya günlüğü tutun: Her sabah, rüyalarınız hakkında hatırladığınız her şeyi bir günlüğe yazın. Rüya anılarınızı kaydetmek için bir ses kayıt cihazı da kullanabilirsiniz. Ayrıntılı kayıtlar, uykuya daldıktan sonra rüyaları daha kolay tanımanıza olanak tanıyacak ve bu da berrak rüyaların tetiklenmesine yardımcı olabilecektir.
Berrak rüyalar görmek için başka teknikler de kullanılabilir. Bunlar, beynin farklı bölgelerine elektrik akımlarını ağrısız bir şekilde uygulayan transkraniyal doğru akım stimülasyonunu (tDCS) ve belirli ilaç türlerini içerir. Bu yöntemlerin etkinliğini gösteren çok az bilimsel araştırma vardır. Bu teknikler yalnızca kontrollü klinik laboratuvar ortamlarında gerçekleştirilir ve bir doktor veya başka bir yetkili tıp veya psikolojik uzmanın gözetimi altında olmadıkça asla bir kişi tarafından denenmemelidir.
