Menenjit, beyin ve omuriliği saran meninks adı verilen zarların iltihaplanmasıdır. Bu zarlar, beyin ve omuriliğin koruyucu bir tabakası görevi görürler ve beyin omurilik sıvısı (BOS) denilen sıvıyı çevrelerler. Menenjit genellikle enfeksiyonlara bağlı olarak gelişir ve bakteriyel, viral, fungal (mantar) ve paraziter enfeksiyonlara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bunların yanı sıra kimyasal reaksiyonlar, ilaç alerjileri, bazı kanser türleri de enfeksiyona neden olmaksızın zarlarda iltihaplanmalara yol açabilirler.
Menenjitin pek çok farklı sebebi olabilmekle birlikte her yaştan kişiyi etkileyebilmektedir. Menenjit belirtileri en başta gribe benzer şekilde ilerler. Bu belirtilerin gelişmesi ise birkaç saat ile birkaç günü bulabilir. Bazı menenjit vakaları tedavi olmaksızın birkaç hafta içinde iyileşirken diğerleri yaşamı tehdit edebilir ve acil antibiyotik tedavisi gerektirebilir. Erken teşhis ve tedavi, hayati önem taşıyan bakteriyel menenjit vakalarında özellikle önemlidir.
Bakteriyel menenjit, menenjit vakalarının yaklaşık %50'sinden sorumludur ve en ciddi formlarından biridir. Hastalık, Streptococcus pneumoniae (pnömokok), Neisseria meningitidis (meningokok) ve Haemophilus influenzae (H. influenzae) gibi bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar sonucu gelişebilir. Bu tür menenjit vakaları, yüksek ateş, baş ağrısı, ense sertliği, kusma, ciltte döküntü ve bilinç kaybı gibi semptomlarla kendini gösterir. Bakteriyel menenjit tedavisi acil müdahale gerektirir ve antibiyotik tedavisi genellikle hastalığın ilerlemesini durdurur.
Viral menenjit, menenjit vakalarının yaklaşık %30-40'ını oluşturur ve daha hafif semptomlara neden olur. Bu tür menenjit, enterovirüsler gibi virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar sonucu gelişir. Viral menenjit, genellikle kafa ağrısı, hafif ateş, mide bulantısı, kusma ve yorgunluk gibi semptomlarla kendini gösterir. Tedavisi genellikle semptomatik destek ile yapılır ve hastaların kendiliğinden iyileşme oranı oldukça yüksektir.
Fungal menenjit, nadir görülen bir hastalıktır ve özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ortaya çıkar. Bu tür menenjit, genellikle Cryptococcus neoformans gibi mantarların neden olduğu enfeksiyonlar sonucu gelişir. Fungal menenjit, akut bakteriyel menenjit vakalarını taklit edebilir ve tedavi edilmediğinde ölümcül olabilir. Antifungal ilaçlarla tedavi edilir ve uzun süreli ilaç kullanımını gerektirir. Antifungal ilaçlar, mantarın türüne ve hastalığın şiddetine bağlı olarak damar yolu veya ağızda verilebilir. Tedavi sırasında, hastanın solunumunu ve diğer vital fonksiyonlarını desteklemek için yoğun bakım tedavisi gerekebilir.
Her ne kadar menenjit, her yaştan kişiyi etkileyebilse de, bebekler, çocuklar ve genç yetişkinlerde daha sık görülür. En yaygın belirtileri şunlardır:
Fungal menenjit nadir görülen bir hastalıktır ve menenjit türlerinin en tehlikelisidir. Akut bakteriyel menenjiti taklit edebilir. Genellikle toprakta, çürüyen odun ve kuş gübrelerinde bulunabilen mantar sporlarının solunmasıyla bulaşır. Mantar menenjiti kişiden kişiye bulaşıcı değildir. Antifungal bir ilaçla tedavi edilmezse hayatı tehdit eder. Tedavi edilse dahi tekrarlanabilen bir hastalık türüdür. C. neoformans, mantar spor hücrelerinin gelişmesini tetikleyen molekül olan fosfatın yüksek seviyelerine sahip güvercin pisliklerinde gelişir. Araştırmacı Brown'ın ekibi, yapışkan kuş pisliğinin C. neoformans'ı daha önce denedikleri hiçbir şeye benzemeyen bu alternatif duruma ittiğini göstermişlerdir. Ekip, güvercin gübresi gibi çevresel nişin oluşturduğu seçici baskıların bir şekilde C. neoformans'a memelileri enfekte etme yeteneği kazandırdığını düşünüyor.
Mikroskop altında C. neoformans ve kapsül görünümü
Yapılan araştırmada; fungal menenjite sebep olan, kuş gübrelerinde yaşayan mantar türüyle ( C. neoformans ) alakalı yeni bir özellik daha tespit edilmiştir. Bu mantarlar yanlışlıkla solunursa; akciğerlerde yaşayabilir daha sonra kan dolaşımından beyne ve diğer organlara ulaşabilirler.
Daha önce diğer bilim insanları mantarın, normal boyutunun 10 katına kadar büyüyerek akciğerlerde yaşadığını keşfetmişlerdir. Ancak, vücudun diğer bölgelerinde mantar hücreleri çok daha küçüktür. Çalışmayı yapan araştırmacılar, hücrelerin ekstra küçük boyutunun bir avantaj olup olmadığını tespit etmek için farelere çeşitli boyutlarda C. neoformans bulaştırmıştır. Orta ve büyük mantarlara kıyasla, küçük mantarların beyni enfekte ettiğini keşfetmişerdir. Bu hücrelerin sadece küçük değil, aynı zamanda çeşitli farklılıklara da sahip olduğunu görmüşlerdir. Bu kanıt, küçük mantar hücrelerinin büyük hücrelerin sadece minyatür versiyonları olmadığını göstermiştir. Mantarlar toplu olarak değişim geçirmişlerdir. Belki de bu özellikleri mantarın, beyin gibi diğer organlarda da kolonileşmelerine yardımcı olabilir. C. neoformans mantarı, vücuttaki mikro ortamlara dayanmak için hızla adapte oluyor.
Tetikleyicileri araştırdıktan sonra, baş yazar Brown'ın ekibi belirli bir kimyasalın - fosfatın - kaymayı tetikleyebileceğini göstermiştir. Enfeksiyon sırasında doku hasar gördüğünde fosfatın salındığını bilen Brown, kimyasalın, mantarların vücuda girdikten sonra ilk yerleştiği yer olan akciğerlerde biriktiğini tahmin etmiştir. Bu, mantar hücrelerinin, enfeksiyonun daha fazla yayılmasını sağlayan spor hücreleri olarak kendilerini yeniden yapılandırmasına izin verir.
Mantarın bulaşıcı özelliğinin nasıl ortaya çıktığına bakılmaksızın, Brown'ın ekibi şimdi FDA onaylı ilaçlarla bu yeteneği engellemeye çalışıyor. C. neoformans'ın mantar menenjitini önlemek veya tedavi etmek için kullanıma hazır bir çare sağlayabilecek spor hücrelere dönüşmesini engelleyen mevcut bir bileşik olup olmadığını belirlemektedirler. Bu keşif, C. neoformans enfeksiyonunu bloke etmek ve konakçı üzerindeki zararlı etkileri önlemek için yeni stratejiler geliştirilmesine katkıda bulunabilir.
