Komplo Teorisi Nedir?

Komplo teorisi, bir durumun arkasındaki gerçek sebebin gizli bir grup insan ya da devlet tarafından planlandığını, yürütüldüğünü ve gizlendiğini iddia etmektir. Komplo teorileri her dönemde varlığını sürdürmeyi başarmıştır. Antik Çağ'da hükümdarların güçlerini ele geçirmek için uydurulan komplo teorileri, Orta Çağ’da devlet büyükleri tarafından bile yürütülmüştür. Bu teoriler, insanları etkilemeyi başarmıştır. 20. yüzyılın başlarında, komplo teorileri genellikle sosyal veya siyasi hareketlerin arkasında yer alan gizli güçleri açıklama amacıyla kullanılmıştır. Öyle ki, şu an bile devletler siyasi sebeplerle birbirleri üzerinden komplo teorileri üretebilmektedir. Komplo teorilerinin kanıtları genellikle yetersiz ve dayanaksızdır, bilimsel veya gerçekçi bir temele dayanmamaktadır. Komplo teorilerinin basit olması, gizli olanı açığa çıkarma gayesiyle ortaya atılması kişilerin bu teorilere daha kolay inanmalarını sağlamakta ve kişileri olumsuz etkilemektedir. Güçsüz veya savunmasız hisseden insanların komplo teorilerini destekleme ve yayma olasılığının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bilimsellikten uzak, kanıtsız ve dayanaksız komplo teorilerinin yanı sıra, sonradan ortaya çıkmış belgeler ve ifşacılar sayesinde öğrenilmiş gerçek komplolar da mevcuttur. Komplo teorisi üreten insanların belirli düşünce kalıplarına sahip olduğu düşünülmektedir.

Komplo Odaklı Düşünmenin Beş Özelliği:

- Çelişkili düşünme: Komplo teorileri üreten insanlar birbiriyle çelişen birden fazla görüşe inanabilmektedir. Örneğin; ünlü birinin cinayete kurban gittiğini destekleyen kişi, aynı zamanda kurbanın kendi ölümünü de kurguladığına inanabilir.

- Ağır basan şüphe: Bu kişiler olaylara karşı aşırı şüphe duymaktadır.

- Kötü niyet: Herhangi bir komplo iddiasının ardındaki motivasyonun her zaman kötü niyet olduğu varsayılmaktadır.

- Zulüm gören kurban: Komplo teorisi üreten kişiler, kendilerini planlanmış bir zulmün kurbanı olarak algılamaktadır. Aynı zamanda kendilerini kötülerle savaşan cesur insanlar olarak görmektedirler.

- Rastgeleliği yeniden yorumlama: Komplo odaklı düşünmede bulunan baskın şüphe, hiçbir şeyin tesadüfen gerçekleşmediği inancına sebep olmaktadır. Bu gibi düşünceler kişiyi komplo teorilerine sürüklerken kişinin çok farklı görüşleri benimsemesine sebebiyet vermektedir.

İnsanlar bir durumun kontrolünü kaybettiklerini hissettiklerinde komplo teorilerine olan yönelimleri artmaktadır. Tam tersi şekilde de, insanlar bilişsel olarak güçlü hissettiklerinde komplo teorilerine karşı daha dirençli olmaktadır. Bu sebeple kişileri analitik düşünmeye yönlendirmek ve bilişsel olarak güçlü hissetmelerini sağlayacak etkenleri kullanmak komplo teorilerine olan yönelimi azaltmaya yardımcı olacaktır. Son yıllarda, internetin hayatımıza girmesiyle komplo teorileri daha kolay yayılmakta ve büyük kitlelere ulaşmaktadır. Bu sebeple, herhangi bir bilginin nereden öğrenildiğini, kaynakların güvenilirliğini bilmek ve ona göre yorum yapmak bizi gerçeğe yakınlaştıracaktır.