Hepimiz saçlarımızın kalın telli, gür, ışıl ışıl ve sağlıklı olmasını ister ve bunun için çeşitli bakımlar yaparız. Fakat saçlarımızı tararken tarakta gördüğümüz saç telleri canımızı sıkabilir. Bu nedenle elimizin altındaki en kolay ulaşabileceğimiz kaynaktan araştırmaya başlarız. Büyük ihtimalle aradığımız cümle şuna yakın bir cümle olur “Saç Dökülmemi Nasıl Durdurabilirim?” Kolajen kullanımı saç sağlığı için son dönemlerde popüler olan seçeneklerden biridir. Peki kolajen nedir ve saçımızı daha sağlıklı yapar mı?
Kolajen vücudumuzda; kaslarımızda, kıkırdaklarımızda, kemiklerimizde, bağ dokumuzda ve derimizde bulunan yapısal bir proteindir. 18 farklı amino asitten oluşur ve vücudumuz tarafından doğal bir şekilde üretilmektedir. Ayrıca vücudumuzdaki yapıların pek çoğunda bulunduğu için de en fazla ürettiğimiz proteindir ve vücudumuzda yapı taşı olarak geçmektedir.
Kolajen vücudumuzda; dokularımızın daha güçlü ve esnek olmasını sağlar, cilt elastikiyetini destekler, yaraların iyileşmesini sağlar, daha iyi saç tellerine sahip olmamızı sağlar ve tırnak yapımızın daha güçlü olmasını sağlar. Genellikle saç ve tırnak denildiğinde keratin proteini akla gelmektedir. Fakat kolajen; saç, tırnak ve cilt dokumuzun yapısında bulunduğu için bu yapıların görünümünü ve sağlığını da doğrudan etkiler daha genç bir saç ve cilt görünümünü sağlar. Ayrıca kolajen yapısının içerisinde esansiyel olmayan üç farklı amino asit bulunmaktadır. Bunlar; prolin, glisin ve hidroksiprolindir. Saçlarımızın yapısında bulunan keratin proteini de prolin amino asidini içermektedir. Bu nedenle saçlarımızın daha sağlıklı olması için prolin oranı yüksek kolajenler tüketmek saç için gereken yapı taşını sağlayacaktır.
Bolke ve ekibi tarafından 2019 yılında yapılan bir çalışma sayesinde kolajen; cilt nemini, elastikiyetini ve yoğunluğunu iyileştirmektedir. Bir başka çalışmada ise Choi ve ekibinin 2019 yılında yaptığı çalışmaya göre kolajenin eklem ağrısını azalttığı bulunmuştur. Saç ve kolajen ile ilgili literatür araştırması yaptığımızda ise Matsumura ve ekibi tarafından, 2016 yılında yapılan bir çalışma; hem erkeklerde hem de kadınlarda yaş ilerledikçe kolajen depolarının azalması nedeniyle saçların döküldüğü kanıtlanmıştır.
Kolajen bulunduğu ortamda antioksidan gibi davranarak serbest radikallerle savaşmaktadır. Kolajenin bu özelliği saç köklerine zarar vererek saçların dökülmesine ve yapısının zayıflamasına yol açan faktörleri bertaraf etmektedir. Öte yandan uzman doktorların görüşlerine göre, saç sağlığının iyileştirilmesi için kolajen takviyesi kullanımı kanıtlanmış kesin bir çözüm değildir. Ayrıca bazı uzman doktorlar ve bilim insanları kolajen takviyelerinin saç ve cilt sağlığı için olumlu etkilerinin doğrudan ya da dolaylı yoldan olabileceğini fakat, kolajenin bu etkisinin olduğundan daha fazla etkisi varmış gibi pazarlandığını belirtmişlerdir.
Kolajen üretimi yaş aldıkça azalmaktadır. Çünkü kolajen fibrilleri yaşa bağlı olarak parçalanır ve kaybolur. Mevcut kolajen depolarımız azalmaya başlar. Bu nedenle kolajen eksikliğinde; ciltte kuruluk ve kırışıklık, tırnaklarda kırılma ve saç tellerinde incelme ve dökülme görülmektedir. Ayrıca kemiklerimiz de kolajen içerdiği için eksikliğinde eklem ağrıları görülmektedir.
Dokular sadece hücrelerden ibaret değildir. Bir dokunun hacminin önemli bir kısmını çeşitli makromoleküllerden meydana gelmiş olan hücrelerarası matriks (ekstraselular matriks) oluşturur. Matriksi oluşturan makromoleküller; GAG (Glikozaminoglikanlar) ve fibröz proteinlerdir. Kolajen hücrelerarası matrikste bulunan fibröz proteinlerden biridir.
Hücrelerarası matriks hücrenin şekil ve fonksiyonunda, gelişiminde, çoğalmasında, canlılığını sürdürmesinde ve göçünde rol oynar. Hücrelerarası boşluktaki bağ dokuda en çok bulunan hücre dışı matriks proteinleri kollajen, fibronektin, elastin ve proteoglikanlardır. Hücre dışı matriksin major yapısal proteini kollajendir. Bağ doku hücrelerinden salınırlar. Prolin ve glisin amino asitlerinden zengin 3 alfa zincir sarmalından oluşurlar. Eğer prolin hidroksilasyonu gerçekleşmezse kolajen işlevsiz kalır. Prolinin hidroksiproline dönüşümünü katalizleyen Prolil hidroksilaz enzimi vardır. Bu enzimin aktivitesi için C vitamini (askorbik asit) gereklidir. Eksikliği İskorbit hastalığına yol açabilir. İnsanlarda askorbik asit yokluğunun en belirgin, ilk etkileri (diş eti ve saç problemleri), kolajen molekülünün stabilitesinin azalmasıyla iskorbüte neden olan kolajenin prolin kalıntılarının hidroksilasyonunda ortaya çıkan kusurdan kaynaklanır.
Yapısal proteinlerden biri olan kolajen, yalnızsa saç sağlığında değil hücreler arası iskeletin sağlamlığı, diş sağlığı, kemik dokularının sağlığı, kan damarlarındaki akışkanlık gibi birçok yapısal işte görevlidir. Hücrelerarası matrikste (EMC) 7 farklı ailenin 28 farklı kolajen tipi vardır.
Vücudumuz kolajeni kendi üretebilmektedir. Fakat yaşa bağlı olarak azaldığı için kolajen içeren gıdaların tüketilmesinin artırılması gerekmektedir. Kolajen içeren gıdalar; kemik suyu, kırmızı et, tavuk, balık (özellikle somon) ve yumurta beyazı olarak sıralanabilir. Ayrıca çinko ve C vitamini kolajen üretimini desteklediği için C vitamini açısından zengin turunçgiller, çilek, ahududu, yaban mersini, yeşil yapraklı sebzeler, istiridye, fındık, fasulye ve baklagiller de kolajen üretimini desteklemektedir. Ayrıca saç dökülmesi, cilt kırışıklığı ve eklem ağrıları gibi sorunlarla karşılaşıldığında kolajen takviyelerine ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu nedenle son zamanlarda takviye olarak kolajen kullanımı bir hayli artmıştır.
Saçlarınızın sağlıklı olması için kolajen takviyeleri kullanmaya karar verdiğinizde ayrıca farklı ilaçlar kullanmamaya özen gösterilmelidir. Günlük kolajen tüketimi için belirlenmiş bir miktar yoktur. Fakat kolajen takviyelerinin yapıldığı çalışmalara göre günde 2,5 ve 10 gram kolajen sağlığımızı iyileştirmek için yeterli olacaktır. Dilediğiniz sağlıklı saçlara kavuşmak için fazla miktarda kolajen tüketiminden kaçınmalısınız. Çünkü yüksek doz kolajen tüketimi nadir de olsa Skleroderma adı verilen bir probleme yol açabilir. Skleroderma ciltte farklı farklı komplikasyonlara neden olur. Yüksek doz kolajen tüketimi gıdalarla sağlanamaz genellikle takviyelerin fazla kullanılması nedeniyle olmaktadır. Kolajen kullanmaya karar verdiğinizde öncelikle bu konuda uzman doktor ve beslenme danışmanına muayene doğru olacaktır.
