Doğası gereği büyüleyici bir etkisi olan kara delikler, bazen geçen yıldızları ikiye bölen ve kalıntılarını saçan görünmez bir canavar gibi hayal edilmektedir. Bununla birlikte bu garip kozmik nesnelerin sahip olduğu gizem hem bilim insanlarını hem de toplumları cezbetmeye devam etmektedir.
Peki kara delikler nasıl oluşuyorlar, nasıl bu kadar büyük bir güce sahip olabiliyorlar?
Kara delik, uzayda ışığın bile kaçamayacağı kadar büyük yer çekimine sahip olduğu bir bölgedir. Bu denli güçlü bir yer çekimi maddenin oldukça küçük bir alana sıkıştırılması sonucunda oluşmaktadır. Bu sıkıştırma bir yıldızın ömrünün sonunda gerçekleşebilir. Çünkü bazı yıldızlar öldükten sonra kara deliğe dönüşebilmektedir.
Kara Delik Türleri
Kara deliklerin çeşitli boyutları olmasına karşın üç ana kara delik türü vardır. Kara deliğin kütlesi ve boyutu bu türleri birbirinden ayırmak için kullanılır. En küçük olanlara “İlkel Kara Delikler” denilmektedir. Bu tür karadeliklerin boyutunun tek bir atom kadar küçük; ancak büyük bir dağ kadar kütleye sahip olabileceğine inanılmaktadır.
Orta büyüklükteki kara deliklerin en yaygın türü, “Yıldız Kara Delik” olarak adlandırılır. Bir yıldız kara deliğinin kütlesi, güneşin kütlesinden 20 kat daha büyük olabilir ve yaklaşık 10 mil çapındaki bir topun içine sığabilir. Sayıca Samanyolu Galaksisi'nde düzinelerce bu tür kara delik bulunabilmektedir. Avustralya’nın Astrofizik ve Süper Hesaplama Merkezi’ndeki Swinburne Teknoloji Üniversitesi’nde yapılan çalışmalara göre; bu devasa yıldızlar, yaşamlarının sonuna geldiklerinde hidrojeni helyuma dönüştürerek neredeyse hidrojeni tüketirler. Yıldızlar, yanmaya başlayan helyumu ve geriye kalan atomları daha da ağır elementler olana kadar eritmektedir. Bu üst katmanlar içe doğru çökerek süpernova adı verilen güçlü ve parlak patlamalar gerçekleştirir.
En büyük kara deliklere “Süper Kütleli Kara Delik” denir. Bu kara delikler, 1 milyon tane Güneş’in kütlesinden daha büyük kütlelere sahiptir ve yaklaşık güneş sisteminin büyüklüğünde bir topun içine sığabilir. Bilimsel kanıtlar, her büyük galaksinin merkezinde süper kütleli bir kara delik bulunduğunu göstermektedir. Örneğin; Samanyolu galaksisinin merkezindeki süper kütleli kara delik “Yay A” olarak adlandırılmaktadır. Yaklaşık 4 milyon Güneş’e eşit bir kütleye sahiptir ve yaklaşık güneş büyüklüğünde bir topun içine sığabilir.
İlkel kara deliklerin, büyük patlamadan hemen sonra erken evrende oluştuğu düşünülmektedir. Çok büyük kütleli bir yıldızın merkezi kendi üzerine çöktüğünde yıldızsal kara delikler oluşur. Bu çöküş ayrıca, yıldızın bir kısmını uzaya fırlatan bir süpernovaya veya patlayan bir yıldıza neden olmaktadır. Bilim insanları, süper kütleli kara deliklerin ise bulundukları galaksiyle aynı anda oluştuklarını düşünüyorlar. Süper kütleli kara deliklerin büyüklüğü, içinde bulunduğu galaksinin büyüklüğü ve kütlesi ile orantılı olarak oluşmaktadır.
