Dünyaya gelen her canlı çevresinden ilgi ve sevgi görmeye ihtiyaç duyar. Sevgi ve değer görmeyen bireyler kendilerini toplumda konumlandıramaz ve varlıklarına bir anlam yükleyemezler. Peki her şeyin fazlası zararsa, fazla sevgi de zararlı mıdır?
Narsisizm temelde kişinin sürekli sevilmeye, övülmeye ve yüceltilmeye ihtiyaç duyması durumudur. Türk Dil Kurumu’na göre narsisizm kelimesinin Türkçe karşılığı “özseverlik”tir. Özseverlik ise sözlükte ‘kişinin, kendi bedensel ve ruhsal varlığına karşı duyduğu hayranlık ve bağlılık’ olarak tanımlanıyor. Peki tarihte özseverlik duygusuna sahip ilk kişi kimdir?
Romalı şair Ovidius'un birinci yüzyılda yazdığı Metamorphoses eserindeki Narcissus ve Echo öyküsünde "narsisizm" terimi ilk kez kullanılmış ve daha sonra bu terim, oldukça uzmanlaşmış bir psikoanalitik terime dönüşmüştür. Ovid'in mitinde Narcissus, su perisi Echo da dahil olmak üzere birçok aşığını reddeden yakışıklı bir genç adamdır. Narcissus, Echo'yu reddettikten sonra, Tanrılar tarafından bir göldeki kendi yansımasına aşık edilerek cezalandırılmıştır. Aşkının nesnesinin (kendi yansımasının) onun aşkına karşılık veremeyeceğini anlayan Narcissus, bulunduğu yerde kuruyarak ölmüş ve günümüzde nergis olarak adlandırılan çiçeğe dönüşmüştür. 1898’de Ovid'in mitini, hastalarından birinin durumuyla eşleştirerek "Narcissus-benzeri" terimini klinik olarak kullanan ilk psikolog Havelock Ellis'tir.
19. yüzyıldan sonra narsistik kişilik bozukluğu (NPD) uzmanlar tarafından bazı karakteristik özelliklerle özdeşleştirilmiştir. Narsistler, yüksek özgüvenleri nedeniyle kendilerini diğer insanlardan daha üstün hissetme eğiliminde olup kendi yeteneklerinin ve önemlerinin farkındadırlar. Narsistler genellikle zeki, çekici ve başkalarını etkileme yeteneğine sahip bireylerdir. Narsistik insanlar eleştirilmekten ve reddedilmekten korkarlar. Sosyal yaşamlarında gerçek benlikleri gibi davranmaktan kaçınırlar. Narsistik kişilik bozukluğu, insanların kendi önemleri hakkında makul olmayan bir şekilde yüksek bir algıya sahip olmaları durumudur. İnsanların onlara hayran olmasını isterler ve çok fazla ilgiye ihtiyaç duyarlar. Fransız filozof Francis Bacon’a göre bu kişiler, "Bir evi ateşe verirler ve bu sadece yumurtalarını kızartmak içindir.” Özetle benmerkezci oldukları için iletişimde oldukları kişilerin yaşamlarını da kendi yaşamlarını da zorlaştırırlar. Psikolojik yardım almadan yaşamlarına devam edemez hale gelirler.
Bu psikolojik rahatsızlığa sahip olan kişiler, başkalarının duygularını anlama veya onlara değer verme yetisinden yoksun olabilirler. Bununla birlikte sahip oldukları aşırı özgüvenin arkasında özdeğerlerinden emin değillerdir ve eleştirilere kolayca öfkelenirler. Narsistik kişilik bozukluğu, ilişkiler, iş, okul veya finansal sorunlar gibi hayatın birçok alanında sorunlara neden olabilir. Narsistik kişilik bozukluğu olan insanlar, hak ettikleri özel ayrıcalığı veya takdiri görmediklerinde sıklıkla mutsuz hissedebilir ve hayal kırıklığına uğrayabilirler. Diğer insanlarla etkileşim kurmaktan hoşlanmayabilirler ve diğerlerinin ilişkilerini sorunlu ve yetersiz bulabilirler.
Raskin ve Hall (1979), narsistik kişilik bozukluğunu tanımlayan Amerikan Psikiyatri Birliği'nin belirlediği kriterlere dayanan 80 maddelik Narsist Kişilik Envanteri’ni (NPI) tasarlamışlardır. Narsisizm araştırmalarında en yaygın olarak kullanılan test budur ve temelde yedi alt ölçeği bulunmaktadır.
Otorite: “İnsanlar her zaman otoritemi tanırlar.” ya da “Otorite olmak benim için pek bir şey ifade etmiyor.”
Kendi kendine yeterlilik: "İşleri tamamlamak için nadiren başkalarına güvenirim." ya da "İşleri tamamlamak için bazen insanlara güvenirim."
Üstünlük : "Ben olağanüstü bir insanım." ya da "Ben de herkes gibiyim."
Teşhircilik: "İlgi odağı olmayı seviyorum." ya da "Kalabalığa karışmayı tercih ederim."
Sömürücülük: "İnsanları manipüle etmeyi kolay buluyorum." ya da “İnsanları manipüle ettiğimi fark ettiğimde bundan hoşlanmıyorum.”
Gösteriş: “Aynada kendime bakmayı seviyorum.” ya da “Kendime aynada bakmakla pek ilgilenmiyorum."
Yetkilendirme: "Dünyayı ben yönetseydim dünya daha iyi bir yer olurdu." ya da "Dünyayı yönetme düşüncesi beni çok korkutuyor."
Araştırmalarda yaygın olarak kullanılan bir ölçeklendirme olsa da NPI, narsisizmi sürekli bir değişken olarak ölçmekte ve bir kişinin klinik narsist olarak değerlendirileceği belirli bir eşik puanı bulunmamaktadır.
Narsisizm, birçok kişilik özelliğinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar ve bu özellikler aslında günlük hayatımızda karşılaştığımız birçok insanda bulunmaktadır. Ancak İngiliz terapist Dr. Tennyson Lee’ye göre, “kişilik bozukluğuna işaret eden şey bu özelliklerin kişinin kendisi ya da etrafındakilere zarar verecek şekilde tezahür etmesi” durumudur. Narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler diğer insanlara göre daha saldırgan ve şiddete meyilli olabilirler. Öfkelendiklerinde kolayca şiddete başvurabilirler. Bu insanlara karşı dikkatli olunmalı ve mümkün olduğunca tartışmaya girilmemelidir. Karşıdakinin egosunu artıracak ve sizi zayıf gösterecek davranışlarda bulunmamaya özen gösterilmeli ve duygular açık bir şekilde ifade edilmelidir.
Psikiyatristlere göre narsistik kişilik bozukluğundan muzdarip birçok kişi kendilerini depresyonda zannediyor ancak antidepresanların bu kişilik bozukluğu üzerinde tedavi edici bir etkisi bulunmuyor. Tedavi sürecindeki en büyük zorluk ise kişiyi rahatsızlığının bulunduğuna ikna etmektir. Ayrıca araştırmalar narsisizmin yaşla birlikte azaldığını göstermektedir.
