Dünya üzerinde insanların yetenekleri üzerine birçok yarışma yapılır. Bunlardan en çok aşina olduğumuz spor müsabakalarıdır. Her sene olimpiyatlarda sporcular yeteneklerini sonuna kadar sergiler. Sonucunda da en ağır yükü kaldıran halterci, en hızlı yüzücü şampiyon olur. Altın, gümüş ve bronz madalyalar sahiplerini bulur. Peki, hafıza yarışlarının da yapıldığını duymuş muydunuz?
“Memoriad Dünya Zihinsel Spor Yarışmaları” kurumu hafıza, zihinsel matematik ve hızlı okuma başlıkları altında üç ayrı alanda zihin sporu organizasyonları düzenlemektedir. Hafıza alanında yarışan yarışmacılar arasından hafıza şampiyonları seçilir. Hafıza yarışmalarında yarışmacıların belirli bir süre içerisinde farklı bilgileri hafızalarına yerleştirmeleri gerekir. Hafıza alanında “5 dakikalık hızlı iskambil kartları,” “sayılar maratonu”, “isimler ve yüzler” gibi farklı kategoriler bulunmaktadır. Bu kategorilerde bilgileri en hızlı ve doğru şekilde hafızasına yerleştiren yarışmacılar “hafıza şampiyonu” olarak seçilirler. Bu hafıza şampiyonlarından biri, 1984 yılında İngiltere’de yapılan Dünya Hafıza Şampiyonası’nda fotoğrafik hafıza dalında dünya şampiyonu olan Melik Duyar’dır. Melik Duyar ve diğer hafıza şampiyonları, olağanüstü bir şekilde onlarca hatta binlerce sayıda karmaşık görsel ve sayıları kısa bir sürede ezberleyebilmektedir. Peki, bu durum nasıl gerçekleşiyor?
Hafıza şampiyonları verdikleri röportajlarda bunu başarmak için “Hafıza Sarayı” (Method of Loci) olarak bilinen tekniği kullandıklarını açıklamışlardır. Hafıza sarayı, hayali bir yolculuk sırasında bir noktada hatırlanacak her öge için anımsatıcı bir görüntü yerleştirerek bilgileri ezberleme tekniğidir. Kişi, ezberleyeceği ögeleri kendi zihninde hayal ettiği görsel ile birleştirerek ezberlemeyi hızlandırır. Hafıza sarayı oluşturan kişiler anımsatıcı görüntüler ile birleştirilen bilgiyi geri çağırabilirler.
Hafıza Sarayı tekniği; Lokus yöntemi, Roma oda sistemi, yolculuk yöntemi, Sherlock’un zihin sarayı gibi birçok farklı isme sahiptir. Tekniğin bu kadar farklı isim almasının sebebi kökenin çok eski zamana dayanması ve farklı uygarlıklar tarafından kullanılmasıdır.
Teknolojik gelişmeler ve yazının icadından önceki dönemlerde insanların önemli bilgileri hafızalarında tutmaları gerekliydi. Hafıza sarayı tekniğinin bu ihtiyacı karşılayacak şekilde yaklaşık M.Ö 500 yıllarında geliştirildiği düşünülmektedir. Bir efsaneye göre, antik Yunan döneminde şiir okumakla görevli bir kişi şiir gösterisini bitirdikten sonra bir mesaj alır ve dışarı çıkar. O dışarı çıktığında bina çöker ve içerideki kişileri hatırlaması gerekir. Kişileri bulundukları konum ve yüzleri ile hatırlayan şair bu şekilde daha hızlı hatırlayabileceğini tahmin eder. Konum ve görsel üzerine hatırlama tekniğinin bu şekilde ortaya çıktığı düşünülmektedir. Daha sonra bu teknik Romalılar tarafından geliştirilmiştir. Günümüzde ise konu ile ilgili makaleler ve kitaplar yazılmıştır hatta günümüzde bu tekniğin eğitimi de verilmektedir. Nitekim hafıza şampiyonları da bu tekniği sıklıkla tercih etmektedir. Sadece hafıza şampiyonları değil, tarihte önemli çalışmalar yapmış Leanardo Da Vinci gibi insanların hafıza sarayı oluşturarak farklı konuları daha hızlı öğrendikleri düşünülmektedir. Bu öğrenme tekniği ile beyindeki öğrenme ve hafıza bölgelerinin çok daha etkili şekilde kullanıldığı görülmüştür.
Hafıza teknikleri 1500’lü yıllara kadar İngiltere gibi ülkelerde okul müfredatında yer almıştır. Bu teknik aslında öğrenme mekanizmamız ile eşleşmektedir. İnsan beyni bilgiyi kodlar sonra depolar ve geri çağırır. Öğrenmede de teknik ile benzer şekilde kodlama ve geri çağırma yapılmaktadır. Bugün bazı özel eğitim kurumlarınca bu öğrenme tekniğinin eğitimi verilmektedir. Hafıza şampiyonlarının beyin yapısı diğer insanlardan farklı değildir. Onlar beyinlerini bu şekilde eğitirler. Siz de hafıza sarayı oluşturabilir ve bunun pratiğini yapabilirsiniz.
Zaman zaman hatırlamakta güçlük çekebiliriz ya da ezberlememiz gereken bilgiler olabilir. Siz de hafıza şampiyonları gibi hafıza sarayı oluşturarak hatırlamayı ve yeni bilgileri ezberlemeyi kolaylaştırabilirsiniz.
Hafıza sarayı tekniği, bellek gücünüzü artırmak için kullanabileceğiniz etkili bir yöntemdir. Bu yöntem, zihninizi bir sarayda gezinir gibi kullanarak bilgileri hatırlamanızı kolaylaştırır. İşte hafıza sarayı tekniğini kullanmanıza yardımcı olacak adımlar:
1. Bir mekan hayal edin: Başlangıç olarak iyi bildiğiniz bir mekân seçin. Eviniz, okulunuz, işyeriniz ve bu mekânlara giderken geçtiğiniz yollar olabilir. Mekânı iyi tanımanız önemlidir çünkü mekânı hayal ettiğinizde detayları rahatlıkla bilmeniz tekniği kullanmayı kolaylaştıracaktır. Örneğin eviniz olabilir. Evin kapısı, koridorları, odaları, merdivenleri ve diğer özellikleri hakkında ayrıntılı bir resim oluşturun.
2. Odalara öğeler yerleştirin: Her odada hatırlamak istediğiniz bir şeyi temsil eden bir öge yerleştirin. Örneğin, çalışma odasındaki sandalye, mutfaktaki masa, diğer odadaki telefon vb.
3. Rota oluşturun: Seçtiğiniz mekân içerisinde yolculuk yapın ve hep aynı rotada ilerleyin. Ev içerisinde odalar arasında dolaşın. Çalışma odanızdan çıkıp banyoya gitmek sonrasında mutfağa yönelmek gibi. Rotanız her defasında aynı yönde ve sırada olmalıdır.
4. Bir öykü oluşturun: Şimdi, hatırlamak istediğiniz bilgileri, öğeleri ve odaları bir öykü haline getirin. Örneğin, çalışma odasında oturduğunuz sandalyeden kalkıp odadan çıktınız.
5. Öyküyü tekrarlayın: Öyküyü birkaç kez tekrarlayarak, bilgiyi daha iyi hatırlayabilirsiniz. Öğeleri ve odaları gözünüzde canlandırarak öyküyü tekrar edin.
Sizden 10 saniye gibi kısa bir sürede 9 adet kelime ezberlemeniz istenseydi muhtemelen bir kısmını ezberleyip diğer kısmını ezberlemekte zorlanabilirdiniz. Ezberiniz iyi ise hepsini ezberleme ihtimaliniz de var ancak ertesi gün hepsini hatırlamakta zorlanabilirsiniz. “Pamuk, duvar, öfke, elma, mor, ışık, sabır, şaşkın ve dört” sözcüklerinden oluşan 9 adet kelime ile bir pratik yapalım.
Rotamız evden okula olsun.
• Sabah çalışma odanızda “pamuk” kadar yumuşak bir sandalyeden kalktınız.
• Çalışma odasından çıkıp banyoya gidip elinizi yıkarken su “duvara” sıçradı.
• Anneniz duvar battığı için “öfke”lendi ve size bağırdı.
• Sakinleşmek için mutfağa gittiniz ve yeşil bir “elma” yediniz.
• Hazırlanıp dışarı çıktınız ve yeni açmış “mor” lavantaların kokusu burnunuza geldi.
• Arabaya binip okula gidiyorsunuz ve kırmızı “ışık”ta uzun süre beklediğiniz için “sabır”sızlanıp gaza bastınız.
• Okula geldiğinizde tatilden dönmüş arkadaşınızı gördünüz ve “şaşkın” bir şekilde merhaba dediniz.
• “Dört” öğretmeninizi de görmek için dördüncü kata çıktınız.
Bu şekilde kelime, yer ve öyküleri birleştirip bilgileri kalıcı şekilde ve belirli bir sıra ile öğrenebilirsiniz. Teknik başlangıç aşamasında karmaşık ve uğraştırıcı gibi görünse de pratik yapılarak tekniğe alışılabilir. İnsanlar hafıza sarayı yöntemini kullanarak yoğun bilgiler içeren kitapları ve dersleri öğrenmektedir. Sherlock Holmes dizisinde, Sherlock’un öğrendiği bilgileri hatırlamak için hafıza sarayını kullandığı bir sahne vardır. Siz de kendi zihninizde mekânınızı seçip bir saray oluşturabilirsiniz hatta biraz ileri giderek hayali sarayınızı çizdikten sonra zihninize yerleştirip kendinize bir saray oluşturabilirsiniz.
Hafıza sarayı tekniği yaratıcı bir yöntemdir ve farklı kişiler farklı şekillerde kullanabilir. Ancak temel olarak bu teknik bir saray oluşturarak ve her odada hatırlanacak bir öge yerleştirerek bilgiyi hatırlamayı kolaylaştırır. Teknik temel olarak belirli bir yöntemle yapılsa da kişilerin hayal gücüne bağlı olarak zengin ve özgün bir görsel ve hikâye kompozisyonu ortaya çıkar. Bu yöntem zihin tembelliğini aşmamıza yardımcı olup düşünme yeteneğinizi de arttıracaktır.
