Son dönemlerde çıkan süper gıda terimi, özellikle kahvaltılarımızda rahatlıkla tüketebileceğimiz birçok gıdayı içine alan bir terimdir. Bu gıdalar arasında oldukça popüler bir hale gelen spirulina, gerçekten tek başına bu kadar kaliteli bir gıda kaynağı olabilir mi?
Spirulina, subtropikal iklimlerde hem tatlı hem de tuzlu sularda yaşayabilen ve doğal olarak bulunan mavi-yeşil (bir diğer adı siyanobakteri) mikroalgdir. Spirulina türleri fotosentez yapmaktadır. Adını birbirine yapışarak spiral şekli oluşturmasından almaktadır. Mikroalgler 0,2 mikrometreden 60 metreye kadar değişebilen boyutlardaki canlılardır. Mikroalgler geniş bir gruptur. Tahmini olarak 200.000 ile 800.000 arasında farklı tür içerdiği düşünülmektedir. Spirulina platensis,Spirulina maxima ve Spirulina fusiformis, Arthrospira platensis ve Arthrospira maxima türleri tüm mikroalgler arasında güvenle tüketilebilecek türlerdir. Ticari olarak Spirulina üretimi kapalı tip fotobiyoreaktörlerde ve ve açık göletlerde yapılmaktadır.
Spirulina yüzyıllardır doğal olarak var olan bir canlıdır. Mikroalglerin ilk keşfi 3,5 milyar yıl önce yapılmıştır. Ayrıca dünyanın en eski bitkilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Spirulina’nın tarihi araştırıldığında Azteklerin Orta Meksika’da bulunan Texcoco Gölü’nden topladıkları görülmektedir. Günümüzde de insanlar hala Batı Orta Afrika’daki Çad Gölü’nde Spirulina’nın toplanarak kurutulduğu ve kuru kek halinde tüketildiği bilinmektedir. Spirulina tüketiminin bu kadar bilinir hale gelmesinde NASA’nın astronotlar için besleyici gıdalar araştırmasında astronotların beslenmesine eklemesinin rolü büyüktür.
Spirulina Besleyici Midir?
Dünya nüfusu gün geçtikçe artış göstermektedir. Yapılan çalışmalar sonucunda 2050 yılında dünya nüfusunun yaklaşık olarak 9 milyar olacağı öngörülmektedir. Bu nedenle gıda kaynaklarının yetersizliği de tartışma konusu olmaktadır. Dünya nüfusunun artışı ile beraber yeni gıda kaynakları arayışı da uzmanlar tarafından yeni araştırma konusu olmuştur. Böylelikle süper gıda adı altında sağlıklı yağ asitleri, protein, lif, vitamin ve mineral içeriği bakımından zengin gıdalar araştırılmaktadır. Bunlardan bir tanesi de Spirulina’dır. Spirulina hem makro hem de mikro besin ögeleri açısından oldukça zengindir. Spirulina içeriğinde; A, B2, B3, B6, B12, E ve folik asit, potasyum, sodyum, fosfor, demir, magnezyum ve kalsiyum, β-karoten, fikosiyanin, omega 6, lösin, valin ve izolösin gibi esansiyel aminoasitler, klorofil, karotenoidler, kafeik asit, ferulik asit ve p-kumarik asit bulundurmaktadır.
Spirulina kuru ağılığının %50-70’i protein, %15-25’i karbonhidrat, %6-13’i lipit, %4.2-6’sı nükleik asit ve %2.2- 4.8’i ise mineraller oluşturmaktadır.
Spirulina FDA (Gıda ve İlaç İdaresi) tarafından GRAS yani tüketimi açısından sakınca bulunmayanlar listesinde bir maddedir. Gıda takviyesi olarak en yaygın kullanım formları toz ve tabletlerdir. Spirulina’nın tüketimi kendine has kokusu ve tadı nedeniyle kimi insanlar için güç hale gelmektedir. Sahip olduğu koku içeriğindeki amino asitlerin ve pek çok bileşiğin bakteriyel olarak parçalanmasından ve depolama süresince oluşan yeni bileşiklerin varlığından kaynaklanmaktadır. Ayrıca spirulina, içeriğindeki doymamış yağ asitlerinin lipoksigenaz enzimi ile oksidasyona uğrayarak 6, 8 ve 9 karbon içeren aldehit, keton ve alkol gibi farklı bileşiklerin oluşması nedeniyle balığa benzer kokmaktadır. Bu kokuların azalması için üretim esnasında fermantasyon ve enzimatik hidroliz gibi işlemler uygulanmaktadır.
Spirulina’nın Sağlığımıza Olan Etkisi
Spirulina içerdiği amino asitler sayesinde iştah azaltıcı etki göstermektedir. Spirulina’nın obeziteye olan etkisinin incelenmesi için obez kişilere yaptıkları diyete ek olarak spirulina takviyeleri verilmiştir. Spirulina tableti tüketen kişilerde, spirulina tüketmeyip sadece diyet yapanlara kıyasla bel çevrelerinden daha fazla incelme gözlemlenmiştir.
Czerwonka ve ekibi tarafından yapılan bir araştırmada Spirulina’nın kansere olan etkisi incelenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre Spirulina tüketimi akciğer kanseri hücrelerine karşı antikanser özelliği göstermiştir. Ayrıca literatür araştırıldığında Spirulina’nın meme ve kolon kanserine de antikarsinojenik (kanser hücresine dönüşmeyi engelleyen) etkisi olduğu görülmektedir.
Spirulina içeriğindeki sağlığımıza faydalı birçok biyoaktif bileşen sayesinde viral hastalıklardan korunmamız için de kullanılabilmektedir. Literatürde Spirulina türlerinin influenza A, hepatit C, insan immun yetmezlik gibi viral enfeksiyonlara karşı etkili olduğu görülmektedir.
Nutrients dergisinde 230 hasta ile yapılan bir araştırmaya göre, 2 hafta ile 12 hafta arası bir zaman diliminde 1-8 gram Spirulina tüketimi hipertansiyon hastalarının tansiyonunu düşürmekte oldukça etkili olmuştur.
Spirulina’nın alerjik rinit hastalığına olan etkisini incelemek için hastalar 12 hafta boyunca spirulina tabletleri tüketmişlerdir. Çalışma sonucunda Spirulina, alerjiye neden olan maddelerin üretimini %32 oranında azaltmış ve dolayısıyla alerjik rinit rahatsızlığının azalmasında da etkisi kanıtlanmıştır. Ayrıca farklı bir çalışmada Spirulina tüketimi, alerjik rinitli hastalarında kaşıntı, burun akıntısı ve hapşırma semptomlarının azalmasına neden olmuştur.
Spirulina antioksidan bileşikleri içermektedir. Bu nedenle takviye olarak alındığında antioksidan etki göstermesi beklenmektedir. Fakat Spirulina’nın antioksidan etkisi ile ilgili insan çalışmaları yapılmamıştır. Bu nedenle kesin bir bilgi söylemekte doğru olmayacaktır.
Spiriluna tatlı, tuzlu sularda ve okyanuslarda yetiştiği için ağır metal de içermektedir. Önemli olan gıda takviyesi olarak tüketilecek spirulinanın ağır metal içeriğinin oldukça minimum olmasıdır.
