Diyelim ki sıcak bir yaz gününde arkadaşlarınızla güzel bir tatil yapmak için sahile gittiniz. Fakat bir arkadaşınız suya giremiyor hatta korkudan dudakları morarmış ve yüzü bembeyaz görünüyor. Ne olduğunu sorduğunuzda ise size “aquafobi”si olduğunu söylüyor. Peki bu durumda ne yapardınız?
Fobi kelimesi, Fransızca’da patolojik korku anlamına gelen “phobie” kelimesi ve Eski Yunanca’da “phóbos” (korku) kelimesinden türetilmiştir. Genel olarak fobi, kişilerin belirli durumlar, olaylar ya da cisimler karşısında duyduğu, kaygılı, olağan olmayan ve neredeyse hastalık derecesinde güçlü korku anlamına gelir. Fobiler, kişilerin dış dünyada tehlike olarak gördükleri olaylara ya da eşyalara karşı hissettikleri aşırı korkular sonucunda oluşurlar. Bu korkular aslında anksiyete bozukluğundan ötürü meydana gelir. Bu nedenle normalde tehlikeli olmayan bir durum, fobisi olan kişiler için zorlayıcı olabilir. Her ne kadar fobisi olan kişi durumun normal olduğunun farkında olsa da istemsizce bu korkuyu hisseder. Özellikle 21. yüzyılda spesifik (kişiye özgü) fobiler daha fazla görülmeye başlandığı için fobilerin altında yatan nedenlerin bilinmesi fobik kişilerin tedavisi için önem taşıyor. Fakat unutmamak gerekir ki her fobi tedaviye açık değildir.
Bir konuşma yaparken veya sınava girerken hissedebileceğiniz kısa süreli kaygının aksine, spesifik fobiler uzun sürelidir ve yoğun fiziksel ve psikolojik tepkilere neden olurlar. Bu nedenle iş yerinde, okulda veya sosyal hayatınızda çalışma yeteneğinizi etkileyebilir. Spesifik fobiler genellikle çocukluk döneminde oluşsa da gençlik döneminde görülenler de vardır. Örneğin, küçükken kapalı bir alanda uzun süre kaldıysanız daha sonra klostrofobiye (kapalı alan korkusu) sahip olmanız çok olası bir durumdur. Öte yandan bazen fobilerin ailedeki kişilere bağlı olarak da oluştuğu düşünülmektedir. Mesela ebeveynlerinizden birisi örümcek fobisine (araknofobi) sahip ise sizde de görülmesi beklenebilir. Ayrıca, endişeli ebeveynlere sahip olmak gibi aile ortamındaki diğer faktörler de daha sonraki yaşamda endişe ile başa çıkma şeklinizi etkileyebilir.
Genel olarak sıklıkla görülen fobiler arasında, akrofobi (yükseklik korkusu), denaviofobi (uçus korkusu), klostrofobi (kapalı alan korkusu), agarofobi (alan korkusu), glossofobi (topluluk önünde konuşma korkusu), hemofobi (kan korkusu), niktofobi (karanlık korkusu) ve dentofobi (diş hekimi korkusu) gibi korkular başta gelmektedir. Bu tarz fobiler karşısında kişiler hafif ya da ileri derecede tepkiler verebilirler. Hatta kimi zaman ciddi seviyede ilerlemiş fobik durumlarda kalbin durması veya ölüm bile görülebilir. Bu nedenle fobilerin önüne geçebilmek ya da en azından azaltmak için bilim insanları sürekli olarak araştırmalar yapmaktadırlar. Fobilerin genlerimizle ilişkili olup olmadığı ya da beynin hangi bölümünün bundan sorumlu olduğunu araştıran çalışmalar yapılmış ve araştırılmaya da devam edilmektedir. İlerleyen yıllarda teknolojinin gelişmesine bağlı olarak nöronal kaynaklı hastaklıkların ve fobilerin tedavisinin daha münkün olacağı da beklenmektedir.
