Lenfödem, halk arasında fil hastalığı olarak bilinir. Bu hastalık, lenf bezlerinde oluşan tıkanıklıklar yüzünden kol ve bacaklarda şişkinlik oluşmasına neden olmaktadır. Bu yazıda lenfödem hastalığının neden görüldüğüne, belirtilerinin neler olduğuna, tedavisinin mümkün olup olmadığına ve bu hastalığının nasıl önleneceğine dair bilgiler yer alacaktır. Bunun için öncelikle lenf bezlerinin ne olduğuna bir bakalım.
Lenf Bezleri Nedir?
Bağışıklık sistemi, vücutta hastalıklarla mücadele eden bir sistemdir. Lenfatik sistem de bu sistemin bir parçasıdır ve enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olmaktadır. Lenfatik sistem, lenf adı verilen sıvıyı taşımaktadır. Bu sıvı vücutta dolaşmakta ve lenf bezlerinden geçmektedir.
Lenf bezleri yoğun miktarda beyaz kan hücresi (akyuvar) içermekte ve herhangi bir enfeksiyon durumunda şişmektedirler. Bakteri ve virüs gibi hastalığa neden olan yapılar vücutta dolaşırken lenf bezlerinde adeta esir alınmakta ve buradaki beyaz kan hücreleri tarafından yok edilmeye çalışılmaktadır.
Lenf bezleri vücudun her yerinde bulunabilirler ve bulundukları yerde bir enfeksiyonla karşılaşırlarsa şişerler. Fil hastalığı da kol ve bacaklardaki lenf bezlerinin tıkanması sonucu oluşan bir hastalıktır.
Fil hastalığının yani lenfödemin iki çeşidi vardır ve çeşidine göre oluşma sebepleri farklılık göstermektedir.
1. Primer Lenfödem: Nadir görülen lenfödem çeşididir ve genetik koşullara bağlıdır. Primer lenfödeme sahip bireyler, doğuştan lenfatik sistemde bir bozuklukla dünyaya gelmektedirler. Primer lenfödem genellikle erken yaşlarda yani çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde ortaya çıkmaktadır.
2. Sekonder Lenfödem: Primer lenfödeme göre daha sık görülmektedir ve birden fazla sebebi olabilir. Örneğin cerrahi bir işlem sonucunda lenfödem görülebilir çünkü kanser ameliyatlarında lenf düğümleri, ameliyatın bir parçası olarak alınmaktadır. Yine kanser tedavisi için uygulanan radyoterapi de lenfödeme neden olabilmektedir. Bir dokuda meydana gelen hasar ve enfeksiyon durumları da sekonder lenfödemin nedenleri arasındadır. Bunların dışında obezite de lenfödeme neden olabilmektedir.
Lenfödem hastalığının kolay fark edilir belirtileri mevcuttur. Başlıca belirtileri şunlardır:
Kol ve bacak bölgelerinde oluşan şişlikler fark edilmediyse her zaman rahat giyilen giysi ve ayakkabıların zor giyilmesi gibi durumlarla anlaşılabilir. Bu belirtilere sahipseniz bir kalp-damar cerrahı ile görüşmeniz, fil hastalığına sahip olmanız durumunda erken teşhis konulmasını sağlayacaktır.
Doktorunuzla görüştüğünüzde size gözlemlediğiniz belirtileri ve genel sağlık durumunuz hakkında sorular soracaktır. Bunun dışında şişlik olan bölgeleri olmayan bölgeyle karşılaştırarak, şişlik olan bölgeleri ölçerek veya cilt hasarı olup olmadığını kontrol ederek sizi muayene edecektir.
Fil hastalığının şu an için bilinen bir tedavisi yoktur. Doktorların uyguladığı tedavi yöntemleri hastalığı yok etmek üzere değil kontrol altına almak üzeredir. Lenfatik drenaj masajı adı verilen özel bir masaj, kompres bandajı kullanmak, özel giysiler giymek ve düzenli egzersiz yapmak, lenfödemi kontrol altında tutmak için uygulanan yöntemler arasındadır. Bu yöntemler hastalığı kontrol altına almakta yetersiz kalıyorsa bu sefer doktor önerisiyle ameliyat bir seçenek olabilir.
Fil hastalığı riski taşıyorsanız yani cerrahi bir işlem, radyoterapi veya bir yaralanma geçirdiyseniz lenfödemden korunmak için uygulayabileceğiniz birkaç basit uygulama vardır. Örneğin bir bacağınız hasar aldıysa o bölgeyi hareketsiz bırakmamalısınız. Cildi sıkı bir şekilde saran giysiler giymemelisiniz. Sağlıklı kilonuzu korumalı ve genel sağlık durumunuza dikkat etmelisiniz. Bu uygulamaların dışında vücudunuza oluşabilecek enfeksiyonlardan da kaçınmanız gerekir. Bunun için cildi temiz tutmak, böcek ve sivrisinek ısırıklarından korunmak gibi basit ve etkili önlemler alabilirsiniz.
Lenfödem, lenfatik sistemin bozulması sonucu vücutta sıvı birikmesiyle oluşan bir hastalıktır. Genellikle kol ve bacaklarda şişlikle kendini gösterir. Cerrahi işlemler, radyoterapi gibi nedenlerle lenf bezlerinin hasar görmesi, lenfödeme neden olmaktadır. Semptomlar arasında ağırlık hissi ve harekette kısıtlanma gibi durumlar mevcuttur. Fil hastalığı; lenf drenaj masajı, egzersiz ve sıkı elastik bandajlar gibi desteklerle kontrol altında tutulabilmektedir. Hastalığın erken fark edilmesi ve teşhis edilmesi, tedavinin etkili olmasında büyük önem taşımaktadır.
