Son dönemlerin popüler diyetlerinden biri olan detoks, fazla birkaç kiloyu vermek amacıyla yapılan diyetlerden bir tanesidir. Günümüzde o kadar popüler bir hal almıştır ki dünyaca tanınan ünlü film yıldızları ve şarkıcılar bile detoks diyeti yaptıklarını belirtmektedirler. Fakat popüler diyetlerin bilimsel bir dayanağının olup olmadığı toplumlar tarafından pek bilinmemektedir.
Detoks diyeti, vücuttaki toksinleri uzaklaştırmak, sağlığı iyileştirmek ve kolay kilo kaybına yardımcı olmak için tasarlanmış kısa süreli beslenme planıdır.
Detoks diyetleri belli bir süre oruç tutmayı, meyve sularını, bitki çaylarını, çeşitli gıda takviyelerini, laksatif maddelerin kullanımını ve şifalı bitkilerin tüketimini içermektedir. Gündelik yaşama adapte edilebilecek sürdürülebilir bir beslenme düzeni değildir. Genellikle kısa sürede sıkı bir diyet düzenini içermektedir. Genellikle kalori kısıtlama ve belirli besin gruplarının tüketiminden kaçınılma ilkelerine sahiptir. Bazı kişiler detoks diyetini sadece beslenme düzeni olarak kısıtlamamaktadır. Toksinlerden olabildiğince uzak kalmak, antibiyotik, sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak, çevre kirliliğinden uzaklaşmak, fiziksel aktivite yapmak ve kozmetik cilt bakımı ürünlerinde doğal ürünleri tercih etmek de bir tür detokstur.
Toksin; vücudumuzdaki doğal sisteme zarar veren mikrobiyolojik ve kimyasal kökenli maddelerdir. Toksin terimi; kirleticileri, sentetik kimyasalları, ağır metalleri, işlenmiş gıdaları, çevresel potansiyel zararlı maddeleri, metabolizmamız sonucu oluşan metabolit maddeleri ve vücudumuzda üretilen bileşiklerin atık maddelerini kapsamaktadır. Toksinler vücudumuzdaki yağ dokularında ve kanda birikmektedir. Bu nedenle vücudumuzdan atılması da sanıldığı kadar kolay değildir. Üstelik detoks diyetleri sayesinde toksinlerin vücudumuzdan uzaklaştırılması ile ilgili oldukça kısıtlı bir bilgi mevcuttur ve kesin olarak doğrulanmış değildir.
Vücudumuzda toksinlerin uzaklaştırılması için çalışan detoks sistemleri bulunmakta ve bu sisteme detoksifikasyon denilmektedir. Detoksifikasyon vücuttaki kimyasal ve biyolojik maddelerin ve bu maddelerin oluşturduğu metabolitlerin idrar, dışkı, ter ve solunum yollarıyla vücuttan uzaklaştırılması işlemidir. Vücudumuzda karaciğer ve böbrekler detoksifikasyondan sorumlu organlardır. Özellikle karaciğerimiz vücuttaki zararlı maddelerin yok edilmesi işleminde ilk akla gelen organdır. Çünkü glutatyon bileşiğinin üretilmesini sağlamaktadır. Glutatyon vücudumuzdaki ana antioksidanlardan biridir, toksinlerin vücudumuza zarar vermesini engellemektedir. Karaciğerimiz toksinlerin uzaklaştırılmasını iki aşamada gerçekleştirmektedir. Bu aşamalardan ilki; çeşitli enzimleri üreterek toksinlerin farklı bileşiklere dönüşmesini sağlama işlemidir. Fakat bu yeni bileşikler hala zararlı etki özelliği göstermektedir. Bu nedenle ikinci aşama olarak bileşikler su ile çözünür hale getirerek daha seyreltik olmasını sağlamakta ve vücuda verilecek zararı azaltmaktadır. Klein ve Diat’ın 2015 yılında yaptığı araştırmaya göre detoks diyetleri karaciğerdeki detoksifikasyon mekanizmasını hızlandırmakta ve böylece kısa sürede toksinlerden arınmayı sağlamaktadır. Fakat bu araştırma sadece hayvanlar üzerinde yapılmıştır. Bu nedenle insan sağlığına olan etkisi kesin bir şekilde bilinmemektedir.
Detoksifikasyon sadece günümüzde değil tarihte de popüler olan konular arasında olmuştur. Tarihi Yunan, Roma, Hint ve Kızıldereli kültürlerine dayanmaktadır. Yüzyıllardır insanlar toksinlerden arındırabilmek için çeşitli yollar denemektedirler. Bunlar; oruç tutmak, saunaya gitmek, şifalı bitkiler tüketmek, bol su içmek, egzersiz yapmak, dinlenmek ve meditasyon yapmaktır.
Detoks Diyetinin Sağlığımıza Olan Etkileri Nelerdir?
Detoks diyetleri kalori kısıtlaması sayesinde kilo verilmesine neden olur fakat bununla birlikte metabolizmayı yavaşlatarak besin eksikliğine sebep olur bu da sağlığımızı olumsuz etkileyebilir. Ayrıca bağırsaklarımızdaki faydalı mikroorganizmalar olarak bildiğimiz probiyotikler beslenme düzenimizden direkt olarak etkilenmektedir. Bu nedenle bağırsak floramız etkilenmektedir. Detoks diyetinin sağlığa olan faydasının kanıtlanabilmesi için bağırsak florasının nasıl etkilendiği de araştırılması gereken konular arasındadır.
Bazı kaynaklar detoks diyetlerinin, dolaşım sistemimizi olumlu yönde etkilediğini söylemektedir. Çünkü detoks diyeti bol su tüketimini içermekte ve kan basıncının düşmesine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca oruç tutmanın kalp hastalıklarına yakalanma riskini azalttığı da bildirilmiştir. Ancak tüm bu etkiler geçicidir, kalp ve damar sistemi hastalıklarına yakalanmamak için kesin bir çözüm sunmamaktadır.
Günümüzdeki popüler diyetler kısa süreli kilo kaybı ve görünüşü iyileştirme gibi hedefler için hızlı ve pratik sonuç göstermektedir. Fakat bunun yanında belirli besin gruplarının beslenme düzeninden çıkarılması ve bilimsel etkisi açıklanamamış gıda kombinasyonları nedeniyle sağlığı kötü yönde de etkilemektedir. Bu nedenle detoks diyeti gibi popüler diyetler yerine kişinin sahip olduğu hastalıklar da göz önünde bulundurularak daha sürdürülebilir bir beslenme düzeni oluşturulması hedeflere ulaşmak için daha gerçekçi bir yaklaşım sunmaktadır.
