Hemen hemen hepimizin en azından bir kez çocukluğunda okuduğu ya da izlediği ve masalsı dünyasına dalıp gittiği bir eser var: Alice Harikalar Diyarında. Yazıldığı dönemden beri insanlar üzerinde çok çeşitli etkiler bırakan ve müzikallere, tiyatro eserlerine, dizi ve filmlere aktarılan bu nefis roman psikoloji dünyasında nadir görülen bir bozukluğun ismine de ilham vermiştir: Alice Harikalar Diyarında Sendromu.
Hepimizin aşina olduğu Lewis Carroll tarafından yazılmış Alice Harikalar Diyarında klasik bir çocuk kitabıdır. Fantastik ögelerin bolca bulunduğu bu kitapta Alice isminde bir genç kız bir tavşanın peşinde koşarken bir tünele düşer. Düştüğü tünelle Harikalar Diyarı’na gelmesiyle de bir macera başlar. Rüya gibi bir yer olan Harikalar Diyarı’nda Alice, türlü türlü tuhaf olaylar yaşar ve bir o kadar enteresan karakterlerle karşılaşır. Mantığın ve sabit bir gerçekliğin olmadığı bu dünyada Alice boyutlar arasında seyahat edebilmek için büyüyüp küçülür. Tabiri caizse bir dev olur bir cüce. İşte bu macerada karakterin olağanüstü şekilde büyüyüp küçülmesi gibi durumlarla gerçekliğin değişmesi psikolojide de bir sendromun isimlendirilmesine ilham kaynağı olmuştur. Bahsettiğimiz bu sendromun adı Alice Harikalar Diyarında Sendromudur. Bu sendromu deneyimleyen bireyler kendi uzuvlarını farklı formlarda görmekte ya da bedenlerini değişen boyutlarda algılamaktadırlar.
İlgili literatürde Todd Sendromu olarak da bilinen bu sendrom ilk kez 1955’te psikiyatr John Todd tarafından tanımlanmıştır. Buna göre Alice Harikalar Diyarında sendromu; hastanın kendi vücudunun boyutuna, kütlesine veya şekline ilişkin bozulmaları içeren, genellikle duyarsızlaşma ya da gerçekdışı hale gelme ile ortaya çıkan bir bozukluktur. Sendrom beden imajına yönelik yanılsamalarla kendini göstermektedir. John Todd kaydettiği ve her biri Lewis Carroll’un Alice karakterinin yaşadığı gibi beden imgesinde dönemsel bozulmalar deneyimleyen 6 vakanın ardından sendroma ismini vermiştir. Bu sendromda hastalar aynı zamanda görsel, işitsel, dokunsal algıda ve zaman algısında da bozulmalar deneyimlemektedir. Zaman ve mekâna ilişkin algıdaki bozulma bireylerde çarpık bir hız algısını doğurmaktadır. Örneğin, normal hızda hareket eden nesneler ağır çekimde hareket ediyormuş gibi görülebilmektedir. Bu durum bireylerin günlük yaşantısında zorluklara yol açmaktadır.
Alice Harikalar Diyarında sendromu 3’e ayrılmaktadır. A tipi sendromda bireyler yalnızca kendi vücut bölümlerini değişen boyutlarda algılamaktadırlar. B tipi sendromda ise bireyler aşağıdaki görsel algıdaki bozulmaları ifade eden belirtileri göstermektedirler:
C tipi sendromda ise bireyler, kendi bedenlerine yönelik algı değişimlerinin diğer bireyler ve nesneler tarafından da algılandığını düşünmektedirler. Sendromu deneyimleyen bireylerin gerçeklik algısı hayatlarını önemli ölçüde etkileyecek kadar değişmektedir. Ancak gerçeklikle bağları tamamen kopmamaktadır. Yani bireyler yaşadıkları çarpık algıların gerçek olmadığının farkındadır.
Alice Harikalar Diyarında sendromu oldukça nadir görülen bir bozukluktur. Ancak yine de literatürde yer edinmiş vaka kayıtları bulunmaktadır. Sendroma adını veren psikiyatr John Todd’un kaydettiği vakalar genelde ergenler ve yetişkinlerden oluşsa da Alice Harikalar Diyarında Sendromu en çok çocuklarda rapor edilmektedir. Özellikle migren hastalarında sendromun daha yaygın olduğu görülmüştür. Sendromun süresi kişiden kişiye değişse de genelde çocuklukta başlamakta ve yaşla birlikte sıklığı azalmaktadır. Semptomları ise genelde bir saatten az sürmektedir.
Alice Harikalar Diyarında sendromunun resmileşmiş bir tanı kriteri bulunmamaktadır. Ancak sendromun görüldüğü vakalarda bazı ortak belirtilerin olduğu görülmüştür. Bu belirtiler arasında mikropsi, makropsi, teleopsi ve pelopsia ile birlikte bulantı, baş dönmesi, yanılsama ve halüsinasyon gibi belirtiler sayılmaktadır.
Sendroma ilişkin bildirilen nedenler arasında ise enfeksiyon, migren, epilepsi, depresyon ve ateşli hastalıklar yer almaktadır. Bununla birlikte beyindeki kan dolaşımında sorunlar olması, psikoaktif ilaç kullanımı ya da beyin tümörü gibi çeşitli problemler de sendroma sebep olabilmektedir. Özelikle beynin işlevselliğinde bozulmaya ve bölgesel kan akışında zayıflamaya neden olan Epstein-Barr virüsü sendromun önemli nedenlerinden biri olarak görülmektedir. Migren ise sendroma ilişkin en yaygın neden olarak ifade edilmektedir.
Alice Harikalar Diyarında sendromuna ilişkin standart bir tedavi bulunmamaktadır. Sendromun belirtilerinin yaşla azalması bu durumun nedeni olarak düşünülmektedir. Ancak yine de sendroma neden olan durumlara ilişkin migren diyetleri, antidepresan tedavileri, kalsiyum blokeleri içeren diyetler gibi çeşitli yöntemler önerilmektedir. Bununla birlikte sendromdan mustarip kişilerin günlük hayatta karşılaştıkları olumsuz durumlarla baş edebilmeleri için psikolojik yardım almaları önerilmektedir.
