Pek çoğumuz öğün atladığımızda ya da çeşitli sebeplerden dolayı aç kaldığımızda olumsuz duygu durumlarını deneyimlemişizdir. Ya da en azından çevremizde acıktığında kendini kötü hisseden, duygusallaşan ya da öfkelenen yakınlarımızı gözlemlemişizdir. Acıktığımız zaman gösterdiğimiz duygusal tepkiler arasında en çok gözlemlenenler ise öfke ve saldırganlıktır. İşte toplum içerisinde “Açken sen, sen değilsin!”, “Acıkınca gözüm dönüyor, hiçbir şeyi görmüyorum.” gibi kalıplaşmış ifadelerle açıklamaya çalıştığımız bu durumun bilimsel bir kökeni var.
İngilizce açlık anlamına gelen “hunger” ve sinirlilik anlamına gelen “angry” kelimelerinin birleşimiyle meydana gelen “hangry” kavramı açken sinirli olma halini ifade ediyor. Cambridge sözlüğünde aç hissedildiği için sinirli hale gelmek şeklinde açıklanan “hangry” kavramı son zamanlarda oldukça popüler hale geldi. Bu popülerlik bilim insanlarının da dikkatini çekmiş olacak ki yakın zamanda açlıktan kaynaklanan duygu durumu değişikliği ile ilgili yapılan çalışmaların sayısında artış görülüyor. Peki gerçekten açlık ve öfke arasında bilimsel olarak kanıtlanan bir ilişki var mı?
Yapılan araştırmalar açlık ve öfke arasındaki ilişkinin hem biyolojik hem de psikolojik bazı faktörlerle açıklanabileceğini gösteriyor. Biyolojik açıklamalara göre bir müddet yemek yemediğimiz zaman kan şekerimiz düşmeye başlıyor. Kan şekerimiz yani kanımızdaki glikoz seviyesi düştükçe açlık hormonu olan ghlerin sinir sistemimizi etkilemeye başlıyor. Bu durum stres hormonu olan kortizol ve adrenalin gibi bir dizi hormonun salınımı artıyor. Kan şekerimizi düzenlemek için salınan bu hormonların kanımızdaki miktarının artması da sinirlilik, öfke ve saldırganlık gibi olumsuz sonuçlar doğuruyor. Kan şekerinin düşmesi yalnızca saldırganlığa sebep olmuyor. Aynı zamanda tükenmişlik, uyku hali, odaklanamama ya da hata yapmaya yatkınlık gibi çeşitli problemlere de neden olabiliyor. Bu yüzden bizler aç olduğumuzda karşılaştığımız her türlü gündelik olay ya da duruma normal şartlarda vereceğimizden daha farklı duygusal tepkiler verebiliyoruz. Ya da karşılaştığımız durumlar karşısında duygularımızı düzenlemede sorunlar yaşayabiliyoruz.
Öte yandan beynimiz temel enerji kaynağı olarak glikozu kullanmaktadır ve yeterince glikoz olmadığında beynimizin düzgün çalışmadığı bilinmektedir. Bu yoksunluk durumu beynimizin saldırgan dürtüler üzerindeki kontrolünü engellediği için de açlık halinde öfke ve saldırganlık gösterebiliyoruz.
Temelde duygulara sahip olmamızın sebebi bedenimizin iç dengesini yani homeostazını sürdürmesini sağlamaktır. Beynimiz her daim vücudumuzun dengede olup olmadığını takip eder. Eğer dengede değilsek vücudumuza bazı şeylerin değişmesi gerektiği ile ilgili sinyaller verir. Acıktığımızda bu denge bozulur ve beynimiz yanlış sinyaller göndermeye başlar. Bunun sonucu olarak da kortizol salınımı tetiklenir ve öfkeleniriz.
Açlık ve öfke arasındaki ilişkiyi açıklamak için yapılan deneysel biyolojik araştırmaların zaman zaman tutarsız sonuçlar vermesi psikoloji kökenli araştırmaların yapılmasına neden olmuştur. Topluluk halinde yaşayan organizmalar ile yapılan bazı araştırmaların sonuçlarına göre, belirli bir süre gıda yoksunluğu çekmek de saldırganlığa sebep olabiliyor. Grup halinde yaşayan organizmalar önemli gıda kaynaklarına erişmek için birbirleriyle rekabet edebilirler. Diğerlerinden önce kaynağa ulaşmak için yapılan bu rekabet grup üyelerinin doğrudan birbirleriyle etkileşimi sonucu oluşmaktadır. Mevcut kaynakların sayısı azaldıkça rekabetin artması beklenmektedir. Dolayısıyla bu organizmanın çeşitli sebeplerden dolayı gıda yoksunluğu yaşaması kaynak tutma potansiyelini azaltabiliyor ve gıda kaynaklarına verdiği değeri artırabiliyor. Bu durumun doğurduğu rekabet ortamı ise organizmanın sahip olduğu gıda kaynaklarını korumak adına saldırgan davranışlar sergilemesi ile sonuçlanabiliyor. Yani açlık hissi öz düzenlememizi bozduğu için duygularımızı, yargılarımızı ve davranışlarımızı etkileyebiliyor.
Eğer “hangy” hali sizin de başınıza sık sık geliyorsa kan şekerinizi düzenlemenin yollarını aramanızı önerebiliriz. Düzenli bir yemek rutininizin olması bu konuda yardımcı olabilir. Ayrıca seçtiğiniz yiyeceklerin besin değerlerine dikkat ederek ani açlıkların önüne geçebilirsiniz. Örneğin, bu tip durumlarda kuruyemiş gibi beynin yakıtı olan glikozu yüksek miktarda barındıran yiyeceklerin tüketilmesi yardımcı olabilir. Uzmanlar tahıl oranı yüksek yiyeceklerin ve meyve tüketiminin de “hangry” ile baş etmede yardımcı olabildiğini söylüyor.
Eğer “hangry” hissettiğiniz bir ortamda bir şeyler yemek ya da atıştırmak sizin için bir seçenek değilse o zaman duygularınızı düzenlemeye yoğunlaşmayı deneyebilirsiniz. Yapılan deneysel bir çalışmada bu durumda olan bireylerin duygularına odaklanarak farkındalık geliştirmelerinin “hangry”nin etkilerini azalttığı ortaya koyulmuştur. Bu nedenle siz de kendinize gerçekten aç olup olmadığınızı sorabilir, duygularınızla ilgili düşünebilir ya da bu konuda bir şeyler yazmayı deneyebilirsiniz. Ancak düzenli öğünler ve ara öğünler tüketmenin bu konuda en etkili çözüm yolu olarak görüldüğünü tekrar ifade etmek gerek. Bu durum uyguladığınız önerilere ve aldığınız tüm önlemlere rağmen devam ederse doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.
