Gelişen teknoloji yalnızca haber alma, iletişim kurma ve araştırma gibi ihtiyaçlarımızı karşılamanın dışında internetin gelişimi ile birlikte eğlence alanında da bize çok çeşitli imkanlar sunmaktadır. Artık internet sayesinde online alışverişler, çeşitli sosyal mecralarda arkadaş edinebilme, pek çok dijital platform üzerinden dizi-film izleme ya da müzik dinleme gibi sayısız seçeneğe sahibiz.
Tüm bunların yanında yüzyıllardır eğlenmek için en doğal yol olan “oyun” kavramının internet sayesinde yeni anlamlar kazandığını söyleyebiliriz. Öyle ki artık akıllı telefonlar, tabletler ve bilgisayarlar gibi her türlü dijital cihaz üzerinden çevrimiçi oyunlara ulaşmak mümkündür. Bununla birlikte başta yalnızca bir grup genç erkeğin ilgi alanı olarak görülen çevrimiçi oyunlar günümüzde cinsiyet ve yaş fark etmeksizin pek çok kişi için popüler bir hobiye dönüşmüştür. Çevrimiçi oyunların hitap ettiği kitlenin genişlemiş olması “Oyun Bağımlılığı” kavramını da beraberinde getirmiştir.
Bağımlılık, bireyin kullandığı bir madde (alkol, tütün vb.), herhangi bir nesne (örneğin akıllı telefon) ya da sergilediği bir davranış üzerindeki kontrolünü yitirmesi olarak tanımlanmaktadır. Yani bireyin kontrolü olmaksızın kullandığı her madde ya da sergilediği her davranış bağımlılığa dönüşebilmektedir. Örneğin alkol tüketimi bireyde bağımlılığa sebep olabilirken teknolojinin aşırı ve kontrolsüz kullanılması da bağımlılıkla sonuçlanabilmektedir.
Maddesel ya da davranışsal herhangi bir bağımlılığa sahip olan bireylerde uykusuzluk, baş ağrısı, çarpıntı, titreme, terleme, huzursuzluk, sinirlilik, günlük hayattaki sorumlulukların aksatılması, sosyal ilişkilerde çatışma yaşama gibi çeşitli olumsuz etkiler gözlenmektedir.
Oyun bağımlılığı en az 12 ay boyunca süren, kişisel, ailevi, sosyal, eğitim, meslek ya da diğer önemli alanlarda önemli bozulmalar ve problemlerle sonuçlanan, sık aralıklarla tekrarlanan oyun oynama davranışı olarak tanımlanmaktadır. Çevrim içi oyunların rekabetçi bir yapıya sahip olması, bireylerin bu oyunlar üzerinden sosyalleşmesi ve oyun kazanmanın başarı ihtiyacını karşılaması gibi temel faktörler bireyin oyun oynamayı sürdürmesine sebep olduğu belirtilmektedir.
Gelişen teknolojiyle birlikte gün geçtikçe oyun endüstrisinde nişancı oyunları, strateji oyunları, rol yapma oyunları gibi mevcut türlerin bileşimleri olan yeni oyunlar üretilmektedir. Bu türler arasında en popüler olanlar ise aşağıda listelenmiştir.
MMORPG, “devasa çevrim içi çok oyunculu rol yapma oyunu” olarak dilimize geçmiştir. Bu oyun türünde oyuncular bir karakter geliştirerek sanal bir dünyada pek çok oyuncuyla iş birliği ve rekabet içerisinde bazı görevleri yerine getirmektedir. Kazanan ya da kaybedenin olmadığı bu oyunlarda sürekli yeni bir hedefin eklenmesi, seviye atlarken kazanılan puanların oyun içi ekipmanları satın almada (örneğin silahlar) kullanılması, oyuncunun sürekli oyunda bulunmasını sağlamaktadır. Bu durum bireyin oyunda daha fazla vakit geçirmesi ile sonuçlanmaktadır. Word of Warcraft ve Metin 2 bu türdeki popüler oyunlardır.
Çevrim içi çok oyunculu savaş arenası olarak bilinen MOBA, gerçek zamanlı bir strateji savaş video oyunu türüdür. Genelde beşer kişilik iki farklı takımın bir harita üzerinde karşı takımın üssünü yok etmeyi amaçladığı, işbirliği ve rekabete dayalı oyunlardandır. Bu oyun türünde bireyler takım içerisinde büyü ya da şifa gibi çeşitli yeteneklere sahip karakterleri seçebilmekte ve özel ekipmanlar alabilmektedirler. Oyuncular her bir maça arkadaşlarıyla girebilecekleri gibi hiç tanımadıkları insanlardan oluşan rastgele takımlara da atanabilmektedirler. League of Legens (LoL) ve DOTA2 bu türdeki popüler oyunlardır.
Birinci şahıs nişancı oyuncu ya da FPS, karakterin kendi gözünden oynanan, karakterin yalnızca kolları, eli ve kullandığı silahın ekranda göründüğü bir oyun türüdür. Oyun içerisinde belirli bölgeleri kontrol etme, bir bayrak ele geçirme ya da bir bombayı imha etme gibi çeşitli görevler bulunmaktadır. Oyuncular bu görevleri yerine getirirken diğer takımın oyucularını ya da oyun tarafından karşılarına çıkarılan düşmanları öldürmek zorundadır. Ayrıca oyundaki mühimmat, atış hızı, isabetlilik gibi faktörler oyunun gerçekçiliğini artırmaktadır. Call of Duty, Counter Strike ve Valorant bu türdeki popüler oyunlardır.
Hayatta kalma oyunları olarak literatüre geçmiş bu oyunlarda oyuncular, belirli sayıda düşmanın olduğu bir haritada hayatta kalmaya çalışmaktadırlar. Oyuncular bazen saldırarak bazen de saklanarak haritada hayatta kalan son oyuncu olmayı amaçlamaktadırlar. Hem takım halinde hem de bireysel olarak oynanabilen bu oyunlarda oyuncular aynı zamanda güvenli alanın sürekli daraldığı harita ile de mücadele etmektedirler. PUBG ve Fortnite bu türdeki popüler oyunlardandır.
Son yıllarda oyun bağımlılığı ile ilgili yapılan çeşitli araştırmalar, bazı oyun türlerinin bağımlılık yapma riskinin diğerlerinden daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Özellikle FPS ve MMORPG oyun türlerinin oyun süresini artırdığı ve oyun bağımlılığına neden olduğu tespit edilmiştir. Yapılan bir araştırmada, bireylerin en çok FPS oyun türünü tercih ettikleri ancak bağımlılık riskinin MOBA oyun türünü tercih edenlerde daha fazla olduğu görülmüştür. Bu noktada bireylerin oyun tercihinde bulunurken farklı oyun türlerinin farklı oyun içi dinamiklere sahip olduğunu ve bu faktörlerin oyun bağımlılığı için risk oluşturabileceğini göz önünde bulundurmaları gerektiği söylenmektedir.
